Дүниежүзі тарихы 7-сынып. Қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырмалар жинағы

Қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырмалар жинағы
Дүниежүзі тарихы
7-сынып
Құрметті мұғалім!
Аталған тапсырмалар жинағы білім беру мазмұнын жаңарту аясында мұғалімдерге
көмек құралы ретінде құрастырылды. Бұл мұғалімдердің ұжымдық жұмысының нәтижесі.
Бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар қалыптастырушы бағалауды
өткізуге, сабақты жоспарлауға, ұқсас тапсырмаларды құрастыруға және іріктеп алуға, оқу
мақсатына жетуге қатысты сындарлы кері байланыс беруге көмектесетін үлгі болып
табылады.
Жинақтың ұсынылған сипаты сізге білім алушының қажеттілігі мен мүмкіндігін
есепке ала отырып, тапсырмаларға толықтырулар мен өзгерістер енгізуіңізге, бейімдеуіңізге
мүмкіндік береді.
Қосымша материалдарды (нұсқаулықтар, таныстырылымдар, жоспарлар және т.б.),
форумдағы талқылауларды және бейне нұсқауларды сіз «Назарбаев Зияткерлік мектептері»
ДББҰ smk.edu.kz ресми сайтынан таба аласыз.
Жемісті жұмыс пен шығармашылық табыс тілейміз!
Жинақ негізгі мектеп мұғалімдеріне, әдіскерлерге, критериалды бағалау бойынша
өңірлік және мектеп үйлестірушілеріне, басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Жинақты дайындау барысында ресурстар (суреттер, мәтіндер, бейне және аудио
материалдар, т.б.) қолжетімді ресми интернет-сайттардан алынды. Жинақ коммерциялық
емес мақсатта құрастырылған.
2
Мазмұны
1-тоқсан .......................................................................................................................................... 4
Бөлім «Рим империясының құлауы» ....................................................................................... 4
Бөлім «Феодализм» ................................................................................................................... 9
2- тоқсан ....................................................................................................................................... 19
Бөлім «Крест жорықтары» ..................................................................................................... 19
Бөлім «Монғолдар» ................................................................................................................. 22
3- тоқсан ....................................................................................................................................... 29
Бөлім «Абсолютизм: Батыс пен Шығыс» ............................................................................. 29
Бөлімі «Сауда, қолөнер және әлемді игеру» ........................................................................ 35
4-тоқсан ........................................................................................................................................ 40
Бөлім «Қайта Өрлеу дәуірі» .................................................................................................. 40
Бөлімі «Реформация» ............................................................................................................. 45
Бөлім «Ғылыми революция» .................................................................................................. 47
3
Бөлім «Ислам тарихы» ............................................................................................................. 15
Бөлім «XIVғ-XVIғ бірінші жартысындағы ортағасырлық еуропалық қоғам» ................. 22
1-тоқсан
Бөлім: Рим империясының құлауы
Тақырып Кіріспе. Неліктен Батыс Рим империясы құлады
Оқу мақсаты 6.3.1.1 «Ерте, орта, кейінгі орта ғасырлар» хронологиялық
шегін білу және уақыт сызығында белгілеу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Ерте, дамыған, кейінгі орта ғасырдың хронологиялық
шегін анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Орта ғасырлар тарихының әр кезеңінін хронологиялық шегін жазыңыз.
1) Ерте орта ғасыр - ..............................................
2) Дамыған орта ғасыр - .......................................
3) Кейінгі орта ғасыр - ...........................................
Дескриптор Білім алушы
- ерте орта ғасырдың кезеңдерінің хронологиялық шегін атайды;
- дамыған орта ғасырдың кезеңдерінің хронологиялық шегін атайды;
- кейінгі орта ғасырлар кезеңдерінің хронологиялық шегін атайды.
4
Тақырып Кіріспе. Неліктен Батыс Рим империясы құлады
Оқу мақсаты 6.3.2.1 Рим империясының ыдырау себептерін анықтау
және жіктеу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Рим империясының ыдырау себептерін анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Батыс Рим империясының саяси, экономикалық, әлеуметтік ыдырау себептерін
төмендегі кестеге жіктеп, орналастырыңыз.
- құлдар еңбегінің тиімсіздігі;
- ғұндардың батысқа жорығы;
- халыққа салынатын салық мөлшері жылдан-жылға өсе берді;
- герман тайпалары шабуылдарын күшейтті;
- 410 жылы Аларих бастаған вестготтардың Римді басып алуы;
- ішкі қырқыстар;
- әскердің соғысу қабілетінің әлсіздігі;
- сарбаздардың патриоттық сезімінің тоқырауы;
- 476 жылы Одоакрдың көтеріліске шығуы;
- шаруашылықтың талқандалуы;
- «Халықтардың ұлы қоныс аударуы»;
- жалдамалылардың әскерге алынуы;
- тауарларға, азық-түлікке бағаның өсуі;
- 395 жылы Рим империясының шығыс және батыс болып екіге бөлінуі;
- императорлық биліктің әлсіреуі;
- ғұндардың озық технология – ер-тоқымның үзеңгісінің болуы;
- Рим қоғамындағы сыбайлас жемқорлық.
Саяси Экономикалық Әлеуметтік
Дескриптор Білім алушы
− Батыс Рим империясының ыдырауының саяси себептерін
атайды;
− Батыс Рим империясының ыдырауының экономикалық
себептерін атайды;
− Батыс Рим империясының ыдырауының әлеуметтік себептерін
атайды.
5
Тақырып Рим империясы Шығыста неліктен сақталды
Оқу мақсаты 6.3.2.3 Византияның ішкі саясатын сипаттап, оның ұзақ
өмір сүруінің себептерін анықтау және жіктеу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Византия империясының ұзақ өмір сүру себептерін
анықтау
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Мәтінді оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.
• Византияның ұзақ өмір сүруінің негізгі себептерін бір түсті хайлайтермен және
жанама себептерін басқа түсті хайлайтермен белгілеңіз.
• Белгіленген себептерді төмендегі кестеге орналастырыңыз.
Византия империясының жері құнарлы, ауа райы егіске қолайлы еді. Сол себепті
жылына 2 - 3 рет өнім жиналатын. Егіншілікпен қатар бау-бақша өсіру кең өріс алды,
жүзім, зәйтүн, құрма, көкөністер өсірілді. Мал шаруашылығы да жаксы дамыды.
Византияның ауыл шаруашылығында құл еңбегінен гөрі ерікті жер иеленушілер мен
шаруалар қауымдары еңбегі басым болды.
Византия империясы Еуропаға, Азия мен Африкаға дейін созылып жатты. Оның
құрамына Балқан түбегі, Кіші Азия, Сирия, Палестина, Египет, Месопотамия мен
Арменияның біраз бөлігі, Жерорта теңізінің шығысындағы аралдар мен Қырымдағы,
Кавказдағы иеліктер кірді. Латын халқы азшылық болса да VII ғасырға дейін латын тілі
мемлекеттік тіл болды. Кейін оны грек тілі ығыстырды. Империяны Египет пен Фракия
астықпен қамтамасыз етті. Қолөнері дамыған, сауда орталығына айналған Александрия,
Антиохия, Иерусалим, Константинополь сияқты қалалар көп болды. Византияның алтын
ақшасы - номисма барлық елдерде ең сенімді ақша болды.
Мемлекеттігі жағынан Византия империясы бір адамның шексіз билігіне
бағындырылған монархия болды. Барлық өкімет билігі василевстің қолына шоғырланды.
Ол өзі жоғарғы сот болды, сыртқы саясатты жүргізді, заңдар шығарды, әскерді басқарды.
Оның билігі құдайдың әмірімен берілді деп саналды. Византия халықтарының бәріне
бірдей ортақ әрі міндетті заңдар мен құқықтар негізінде өмір сүрді. Юстиниан билігі
кезінде жазылған «Азаматтық құқықтар жинағы» - византиялық заң шығарушылық ой-
пікірдің жетістігі. Ол зандар императордың шексіз билігін, құл иеленушілік құрылысты
нығайтуды, меншік құқын қорғауды көздеді. Сондай-ақ жеке меншікті қорғау,
мұрагерлікті реттеу, отбасы құқын сақтау, сауда-саттықты дамыту жолдары
тұжырымдалды
Негізгі себептері Жанама себептері
Дескриптор Білім алушы
- Византияның ұзақ өмір сүруінің негізгі себептерін атайды;
- Византияның ұзақ өмір сүруінің жанама себептерін атайды.
6
Тақырып Неліктен Византия 568 жылы түрік қағаны Истемиге елші
жіберді
Оқу мақсаты 6.3.2.4 Византияның дипломатиялық саясатын оның
көршілес елдермен қарым-қатынасының мысалында
қарастырып, сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Византия империясының көршілес елдермен
халықаралық қарым-қатынасын анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Мәтінге сүйеніп, Византия мен Түрік қағанаты арасындағы қарым-қатынасты анықтап,
төмендегі кестені толтырыңыз.
Истеми (Есте би) кеше ғана жібектей жұмсақ көрінген Иран шахымен тіл табысу
үшін екі қайтара елші аттандырды. Алғашқы елші Иран шахынан жартымды жауап
естімей қайтты. Иран шахы түрік елшілері мен саудагерлері апарған бір керуенге тиелген
жібек маталарды қонақтарының көз алдында өртеп, ақшасын эфталиттер елшісі
Катулфтың кеңесімен бұйымның ақысын алтынмен санап берді де, келген іздеріңізбен
кейін қайтыңыздар дегендей қолдарын Талас жаққа қарай шошайтты. Бұл қорлыққа да
көнген қаған тағы елші жіберді. Бірақ олардың туған жеріне - түріктер еліне Талас
қаласына өліктері ғана оралды. Бір елші ғана емес, оның қасындағы қосшылары да
үшеуінен басқасы түгелдей көз жұмды. Парсылар түрік елшілері ыстық күнге шыдай
алмай қаза болды десе, Истеми қаған өз адамдарының өлімі әдейі улаудан болғандығын
жансыздары арқылы білді. Мұның өзі аталы-балалы қаған мен шах билеген екі
мемлекеттің арасында бір қырғын соғыс болатындығын білдіргендей еді. Византия үшін
бұл іздегенге сұрағандай болды, елшісі Земархты Талас қаласындағы - Истеми қағанға
аттандыруға асықты. Түріктер Ұрым деп атайтын Византияның императоры II Юстиниан
өз елшісіне қағанмен Иранға қарсы одақтасуды, ең болмаса жібек маталарды сатып алу
жөнінде шарт жасасуды тапсырмақ болатын. Осы соңғы мүдде өзі орындалғанның өзінде
тілі жұмсақ гректер жауынгер түріктерді түбінде дегеніне көндіретіндігіне сенді. Ұрым
еліне грек елшісінен бұрын түрік елшісі соғды Маниах келді. II Юстиниан тәңірдің өзі
жібергендей түрік елшісін құшақ жая қарсы алып, жібек саудасына да, ең бастысы -
Иранға қарсы соғысуға да бірден келісті. Император II Юстиниан елші Маниахты үлкен
сый-сияпатпен Талас бойына қайтарып, қасына өз елшісі Земархты қосып берді. Византия
тарихшысы Менандр «Агафия тарихының жалғасы» деген еңбегінде 568 жылы Земарх
Талас өзені жағасындағы Талас қаласын мекендеген түрік қағаны Истемиге барғанын
жазады.
Салыстыру сұрақтары Византия Түрік қағанаты
Билеушілердің есімдері
Елшілікті жіберудегі
мақсат, мүдделері
Елшілері
Елшіліктің нәтижелері
Дескриптор Білім алушы
- Византия мен Түрік қағанатының билеушілерін атайды;
- мемлекеттердің елшілікті жіберудегі мақсат, мүдделерін сипаттайды;
- мемлекеттердің елшілерін атайды;
- елшіліктің нәтижелерін анықтайды.
7
Тақырып Княгиня Ольганың Константинопольге сапары Киев
Русін қалай өзгертті
Оқу мақсаты 6.3.2.4 Византияның дипломатиялық саясатын оның көршілес
елдермен қарым-қатынасының мысалында қарастырып,
сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Киев Русі мен Византия арасындағы дипломатиялық
қарым-қатынасты анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Тарихи дерекпен өз біліміне сүйеніп, төмендегі сұраққа жауап беріңіз.
Ольга грек жеріндегі Царьградқа келді. Ол кезде патша Левтың ұлы Константин еді.
Княгиня Ольганың сұлулығын көрген патша оны осы қалада бірге патшалық құруға
шақырады. Ольга: «Мен өзге дін өкілімін, егер мені христиан дініне еңгізіп, шоқындырғың
келсе өзің шоқындыр»,-дейді. Константин патша оны шоқындырған соң, оны әйелдікке
алмақ болады. Сол кезде Княгиня Ольга былай дейді: «Сен мені қалайша әйелдікке
алмақсын, мені шоқындырған кезде қызым деп айтқан болатынсын. Ал, христиандарда бұған
рұқсат жоқ екенін өзіңіз де жақсы білесіз»,-деп қулықпен жауап береді. Патша: «Қулығыңды
асырдың Ольга»,- деп риза болып алтын мен күмістен, сыйлықтар беріп Киевке шығарып
салады.
Жылнамалар жинағы (О.В. Творогова аудармасы)
1. Княгиня Ольганың Византияға барудағы мақсаты қандай болды?
2. Княгиня Ольганың христиан дінінің қабылдауының себебі неде?
1_______________________________________________________________________________
2.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
- Княгиня Ольганың Византияға барудағы негізгі мақсаты атайды;
- Княгиня Ольганың христиан дінінің қабылдауының себебі атайды.
8
Бөлім: Феодализм
Тақырып Феодалдық экономика ерекшеліктері неде
Оқу мақсаты 6.4.2.1 Экономикалық қатынастардың формаларын
түсіндіру арқылы феодалдық шаруашылықтың
ерекшеліктерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Үстем тап пен қаналушы тап арасындағы
экономикалық қатынастар мен феодалдық
шаруашылықтың ерекшеліктерін анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Суреттерге сүйеніп, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Феодалдық құрылыстың белгілерін атаңыз.
2. Үстем тап пен қаналушы тап арасындағы экономикалық қатынастарды түсіндіріңіз.
3. Натуралды шаруашылық түрін сипаттаңыз
Дескриптор Білім алушы
- феодалдық құрылыстың белгілерін атайды;
- үстем тап пен қаналушы тап арасындағы экономикалық қатынастарды
түсіндіреді;
- натуралды шаруашылық түрін сипаттайды.
9
Тақырып Феодалдық экономика ерекшеліктері неде
Оқу мақсаты 6.4.1.1 Қолөнер мен сауданың рөлін анықтай отырып, осрытралғыа қ
қалалардың даму ерекшеліктерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Ортағасырлық қолөнер мен шаруашылық түрін сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Кестеде берілген ұғымдарды дұрыс жауаптарымен сәйкестендіріңіз.
1 Жарғы А Шеберхананың ең басты қызметкері.
2 Шебер В Шаруашылықтың томаға тұйық сипаты.
3 Цех С Цехтың барлық мүшелері атқаруға міндетті
ережелер.
4 Натуралды
шаруашылық
D Жеке меншік және шаруашылық қатынастары
арқылы өндірушілердің бір-бірінен оқшаулануы.
5 Ақша-тауарлы
шаруашылық
Е Шаруашылықтың томаға-тұйық түрі. Шаруалар да
оның қожайындары да ешнәрсені сатып алмады.
1 2 3 4 5
Дескриптор Білім алушы
- жарғы ұғымын анықтамасымен сәйкестендіреді;
- шебер ұғымын анықтамасымен сәйкестендіреді;
- натуралды шаруашылық ұғымын анықтамасымен сәйкестендіреді;
- ақша-тауарлы шаруашылық ұғымын анықтамасымен сәйкестендіреді.
10
Тақырып Феодалдық экономика ерекшеліктері неде
Оқу мақсаты 6.1.1.1 Феодалдық қоғамның әлеуметтік құрылымын
сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Феодалдық саты баспалдақтары өкілдерінің
қызметтік міндеттерін анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Феодалдық саты баспалдақтары өкілдерінің қызметтік міндеттерін кестеде көрсетіңіз.
Феодалдық саты өкілдері Атқаратын міндеттері
Король
Герцогтер мен графтар
Барондар
Рыцарьлар
Дескриптор Білім алушы
- корольдің қызметтік міндетін атайды;
- герцогтер мен графтардың қызметтік міндетін атайды;
- барондардың қызметтік міндетін атайды;
- рыцарьлардың қызметтік міндетін атайды.
Тақырып Феодалдық қоғам қалай ұйымдасқан
Оқу мақсаты 6.1.2.1 Үстемдік етушілер мен бағыныштылардың
(феодалдар мен шаруалардың) өзара қатынасын сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Феодалдар мен шаруалардың арасындағы өзара
қарым-қатынасты анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Берілген мәтіндегі бос орынды төмендегі тірек сөздермен толықтырыңыз.
(бағыныштысына, мырзаның, шаруалар)
Мырза мен бағыныштылар арасында келісімшарт жасалатын. Вассал ... алдында
тізерлеп тұрып, адал қызмет етуге ант беретін. Мырза өз ... қамқорлық жасап, қолдау
көрсетуге уәде ететін. Уәдесін бағыныштыға бір уыс топырақ пен ағаш бұтағын
тапсырумен бекітті. Бұл келісімдер ауызша, сөз жүзінде жасалғандықтан жиі-жиі бұзыла
беретін. Бағыныштылар бір-бірінің мырзаларының иеліктеріне шабуыл жасап тұрды.
Олардың мақсаты-... қоныстанған жерлерді басып алу; бай көршісін тұтқындап, құн талап
ету; тонаушылықпен олжа табу болды.
Дескриптор Білім алушы
- вассалдың қызметтік міндеттерін атайды;
- мырзаның қызметтік міндеттерін атайды;
- мырзалардың негізігі мақсаттарын атайды.
12
Тақырып Ортағасырлық қоғамды қаланың сәулеті мен
өнері қалай бейнелейді
Оқу мақсаты 6.4.1.1 Қолөнер мен сауданың рөлін анықтай отырып,
ортағасырлық қалалардың даму ерекшеліктерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Орта ғасырлық қалалардың дамуында қолөнер мен
сауданың рөлін анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Берілген мәтіндегі бос орынды төмендегі тірек сөздермен толықтырыңыз. (базар алаңы,
ратуша, қолөнер мен сауда, собор)
Қазіргі заманғы қалалармен салыстырғанда ортағасырлық қалалар халқы онша көп
болған жоқ. Әдетте ол 5-6 мың адамнан аспады. Батыс Еуропаның тек Лондон немесе
Париж сияқты бірен –саран қалаларында ғана бірнеше ондаған мың тұрғын халық болды.
Қала халқының негізгі кәсібі ... бола тұрса да, қала тұрғындары көп уақытқа дейін
ауыл шаруашылығынан қол үзген жоқ. Қала дуалдарының алдында өңделген егістік
жерлер, бау-бақшалар болды, жайылымдық жерлерде табын-табын мал жайылып жүрді.
Дуалдармен қоршалған шағын жер қала халқы үшін таршылық жасады.Сондықтан үйлер
екі-үш қабат етіп салынды, олардың үстінгі қабаттары төменгі қабаттарынан шығыңқылау
болды. Қалалардағы ең көп жер ... болды. Оған таяу жерде қаланың бас шіркеуі –...
орналасты. Қала тұрғындары алаңға қалалық кеңес үйін – ... салды.
Дескриптор Білім алушы
- қала халқының негізгі кәсібін атайды;
- қалалардағы негізгі аумағын атайды;
- қаланың бас шіркеуі қалай аталатының атайды;
- қалалық кеңес үй атауын атайды.
13
Тақырып Ортағасырлық қоғамды қаланың сәулеті мен
өнері қалай бейнелейді
Оқу мақсаты 6.2.2.2 Өнердің (сәулет, сурет өнері) дамуына қоғамдағы
өзгерістердің ықпалын анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Сәулет өнері үлгілерінің ерекшеліктерін анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Суреттерде берілген ғимараттар үлгісін анықтап, кестеге толтырыңыз.
Архитектурадағы
үлгі (стиль)
Жалпы сипаттамасы Ерекшеліктері
Дескриптор Білім алушы
- екі архитектуралық ғимараттың үлгілерін ажыратады;
- екі архитектуралық ғимаратқа сипаттама береді;
- екі архитектуралық ғимараттың ерекшеліктерін анықтайды.
14
Бөлім: Ислам тарихы
Тақырып Исламның тарихында 610 және 1258 жылдар аралығында
қандай басты оқиғалар орын алды
Оқу мақсаты 6.3.2.5 Ортағасырлық шапқыншылықтар кезіндегі
халықаралық қатынастардың сипатын түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Арабтардың жаулап алған аймақтарын кескін
картада көрсетеді
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Картамен жұмыс. Тақырыптық картаны қолданып, араб халифатының территориясын
және астанасын кескін картада белгілеңіз.
Дескриптор Білім алушы
- Араб халифатының территориясын кескін картада белгілейді;
- Араб халифатының астанасын кескін картада белгілейді.
15
Тақырып Неліктен VIII-XII ғғ. ислам мәдениетінің
"алтын ғасыры" деп атайды
Оқу мақсаты 6.2.2.1 Тарихи оқиғалардың өзара байланысын орнату арқылы
діндерің әлемдік мәдениетке ықпалын анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Ислам дінінің әлемдік мәдениетке ықпалын
сипаттайды
Ойлау дағдыларының
Деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Берілген мәліметтер арқылы орта ғасырлық өнердегі діннің үлесін анықтап, дін рөлінің
өзгеру себептеріне түсіндірме жасаңыз.
Орта ғасырлық өнердегі тақырып пен стиль түгелдей дерлік дінмен анықталған
болса, ал содан кейінгі уақытта діни бағдар әлсізденді. Бейнелеу және мүсіндеуде діни
өнердің үлес салмағы:
Х ғасырға
дейін
Х-ХІ
ғғ.
ХІІ-
ХІІІ ғғ
ХІVXV
ғғ
XVІ ғ. XVІІ
ғ.-
XVІІІ
ғ
XІХ
ғ.-
ХХ ғ
81,9 %; 94,7%; 97%; 85%; 64,7%; 50,2%; 24,1%; 10%; 3,9%
(Дінтану негіздері.Алматы, 2006. – 85 беттен).
Дескриптор Білім алушы
- бейнелеу және мүсіндеуде діни өнердің үлес салмағының өзгеру
себептерін анықтайды.
16
Тақырып Неліктен VIII-XII ғғ. ислам мәдениетінің
"алтын ғасыры" деп атайды
Оқу мақсаты 6.2.2.4 Шығыстың ортағасырлық мәдениетінің
ерекшеліктерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Араб мәдениеті тараған аймақтарды картадан
анықтау
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Картамен жұмыс. Араб мәдениеті тараған аймақтарды кескін картада
белгілеңіз.
Дескриптор Білім алушы
− Араб мәдениеті тараған аймақтар: Иран, Ирак, Шығыс Арабия,
Иемен,Армения, Әзірбайжан, Египет, Ливия, Триполи, Батыс,
Африка, Испания т.б.мемлекеттерді картада белгілейді.
17
Тақырып Неліктен VIII-XII ғғ. ислам мәдениетінің
"алтын ғасыры" деп атайды
Оқу мақсаты 6.2.3.1 Шығыс ойшылдары жетістіктерінің маңызын бағалау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Шығыс ойшылдарының, әлемдік мәдениетке қосқан
үлестерін талдайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Жоғары деңгей дағдылары
Тапсырма
1.К.В.Бодлей «Қазіргі батыс мәдениеті ренессансқа, ренессанс өз кезегінде исламға
қарыздар»,- дегенде, автор осы пікірімен нені айтқысы келді деп ойлайсыз?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
2. Кестемен жұмыс
№ Ашылған жаңалықтар, басты
оқиғалар, тұлғалар т.б.
Əлемдік мəдениетке
қосқан үлесі
Дін
Қолөнер
Астрономия мен
математика
Тарих, философия
және география
Әдебиет
Өнер
Медицина
Дескриптор Білім алушы
- Батыс мәдениетінің өркендеуіне ислам ғылымының қосқан үлестерін
атайды;
- ислам ойшылдарының жетістіктерін талдайды.
18
2- тоқсан
Бөлім: Крест жорықтары
Тақырып Неліктен крест жорықтары ұйымдастырылды
Оқу мақсаты 6.3.2.6 Картада оқиғаларды даму динамикасында белгілей
отырып, 1-4 жорықтар мысалында крест жорықтарының
себеп-салдарларын анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Крест жорықтарының себептерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
1. Мәтінді оқып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
Ислам әлеміне қарсы жорыққа аттануды II Урбан папа бастады. Ол 1095 жылы
Клермон қаласында (Франция) шіркеу жиынында мыңдаған дінбасылар мен халыктың
алдында сөз сөйледі. Xалықты Византияның түрік салжүқтарына карсы күресіне
көмектесуге, Иса табыты жатқан Иерусалимді мұсылмандардан азат етуге шақырды.
Папа бұл жорыққа қатысқандардың барлық күнәсі кешіріледі, шайқаста қаза тапқандар о
дүниеде пейішке барып, рахатқа бөленеді деп жариялады. Папа киелі жердің байлығы
мен құнарлылығы туралы да еске салды. II Урбанның каһарлы сөзі жиынға
қатысушыларға ерекше әсеретті. Олар тізерлеп отырып, Құдай табытын азат ету үшін
өмірлерін аямайтыны туралы ант берді. «Құдай осыны қалайды» деп айқайлап жүріп, сол
жерде маталардан крест қиып алып, оны киімдеріне тіге бастады. Бұл христиан
жауларына карсы жорыққа аттанушының белгісі болды. Шіркеу крест жорықшыларына
көптеген жеңілдік жасады. Олар қарыздарын төлеуден босатылды, олардың дүние-
мүліктері мен отбасылары шіркеу қамқорлығына алынды. Папаның Шығыс елдерінің
шұрайлы жері туралы, онда кедейлердің тез байып кететіні туралы үндеуі кедейлер
арасында рахат өмірге бөлену үмітін тудырды.
1. Ислам дініне қарсы крест жорығына аттануды бастаған папа?
2. Шаруалар мен рыцарлар неліктен крест жорықтарына қатысты?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
2.Кестедегі тарихи даталарды оқиғалармен сәйкестендіріңіз.
Жылдар Жауаптары Оқиғалар
1. 1202-1204 жж. а) Бірінші крест жорығы
2. 1095 жыл b) Клермон қаласында II Урбан
папаның сөзі
3. 1096 ж. көктемі с) Үшінші крест жорығы
4.1189-1192 жж. d) Төртінші крест жорығы
5.1096-1909 жж. е) Кедейлер жорығы
19
3. Крест жорықтарының хронологиялық шеңберін, ұйымдастырушыларын, мақсатын,
себебін, салдарын жіктеп кестеге жазыныз.
Уақыты
Крест жорықтарының
ұйымдастырушылар
Крест
жорықтарының
себебі
Крест жорықтарының
мақсаты
Дескриптор Білім алушы
- крест жорықтарының хронологиялық шеңберін атайды;
- крест жорықтарының ұйымдастырушыларын атайды;
- крест жорықтарының себептерін анықтайды;
- крест жорықтарының мақсатын атайды;
- крест жорықтарындағы басты оқиғаларды сипаттайды.
Тақырып Крест жорықтары христиандық Еуропа мен
мұсылман әлемін қалай өзгертті
Оқу мақсаты 6.2.2.1 Тарихи оқиғалардың өзара байланысын орнату
арқылы діндерің әлемдік мәдениетке ықпалын анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Крест жорықтарының христиан және мұсылман
әлеміне тигізген әсерін көрсетеді
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Крест жорықтары христиандық Еуропа мен мұсылман әлемін қалай өзгерткендігін «Т»
кестесінде толтырыңыз.
Христиандық Еуропа Мұсылман әлемі
Дескриптор Білім алушы
− крест жорықтарының Еуропа мен ислам әлемінің мәдени өміріне
ықпалын салыстырады.
20
Тақырып Крест жорықтары христиандық Еуропа мен
мұсылман әлемін қалай өзгертті
Оқу мақсаты 6.3.2.6 Картада оқиғаларды даму динамикасында белгілей
отырып, 1-4 жорықтар мысалында крест жорықтарының
себеп-салдарларын анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Крест жорықтарының салдарларын көрсетеді
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Крест жорықтарының салдарларын анықтаңыз.
Саяси Экономикалық Әлеуметтік Мәдени
Дескриптор Білім алушы
- крест жорықтарының саяси салдарларын анықтайды;
- крест жорықтарының экономикалық салдарын анықтайды;
- крест жорықтарының әлеуметтік салдарын анықтайды;
- крест жорықтарының мәдени салдарын анықтайды.
Крест жорықтары
21
Бөлім: Монғолдар
Тақырып Моңғолдар әлемдік империяны қалай құрды
Оқу мақсаты 6.3.2.5 Ортағасырлық шапқыншылықтар кезіндегі
халықаралық қатынастардың ерекшеліктерін анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Монғол мемлекетінің саяси құрылымын
сипаттайды
Ойлау дағдыларының
Деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Тарихи диктант. Бос нүктенің орнына қажетті сөздерді қойыңыз.
1206 жылы көктемде .................. өзенінің бойында монғол тайпалары
............................... хан деп жариялады. ........................ ресми түрде жоғарғы өкімет
билігінің жоғарғы органы болды. Заңдар мен ережелердің жиынтығы Шыңғыс ханның
«......................» деп аталды. Империяны 95 ............... ................................ билікке бөлді.
Әскери басқару жағынан үшке бөлінді: Оң қанат .................., сол қанат .................,
орталық қанат ................................. .
Дескриптор Білім алушы
- Монғол мемлекетінің алғашқы ханын атайды;
- Өкімет билігінің жоғарғы органын анықтайды;
- Әкімшілік, әскери басқару жүйесін атайды.
22
Тақырып Моңғолдардың жорықтары Еуразияның саяси картасын
қалай өзгертті саяси
Оқу мақсаты 6.3.2.5 Ортағасырлық шапқыншылықтар кезіндегі
халықаралық қатынастардың ерекшеліктерін анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Ортағасырлық шапқыншылықтар кезіндегі
халықаралық қатынастардың ерекшеліктерін
көрсетеді
Ойлау дағдыларының
Деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Кескін картамен жұмыс
 Кескін картаға монғол мемлекетінің шекарасын белгілеңіз;
 Монғолдар жаулап алған аймақтарды кескін картада көрсетіңіз.
Моңғол империясының құрамына енген аймақтарды көрсетіңіз.
Монғол империясы
Дескриптор Білім алушы
− кескін картада монғол мемлекетінің шекарасын белгілейді;
− монғолдар жаулап алған Қытай, Сібір, Қазақстан, Кавказ,
Қырым, Русь территориясын кескін картада көрсетеді;
− монғолдар жаулап алған Қытай, Сібір, Қазақстан, Кавказ,
Қырым, Русь мемлекеттерінің атауын тірек-сызбада көрсетеді.
23
Тақырып «Неліктен монғолдар өз жауларын тез жеңе алды»
Оқу мақсаты 6.3.2.5 Ортағасырлық шапқыншылықтар кезіндегі
халықаралық қатынастардың ерекшеліктерін анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Монғолдардың жаңа жерлерді тез бағындыра
алуының себептерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Монғолдардың жаңа жерлерді тез бағындыра алуының себептерін анықтап, түсіндіріңіз.
Себептері
Дескриптор Білім алушы
- Монғолдардың жаңа жерлерді тез бағындыра алуының
себептерін анықтайды.
24
Бөлім: XIV ғ.- XVI ғ. бірінші жартысындағы ортағасырлық еуропалық қоғам
Тақырып «Қара індет» не себепті жылдам таралды
Оқу мақсаты 6.2.4.1 Адам өміріндегі қоршаған орта туралы білімнің рөлін
түсіндіру
Бағалау критерийі
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білім алушы
• Қара індеттін таралу себептерін түсіндіреді
Қолдану
Тапсырма
Мәтінді оқып, оба індетінің таралу себептерін анықтаңыз.
Оба індеті немесе қара індет – адамзат тарихының ең сұмдық пандемияларының бірі.
Тарихшылардың жобалап есептеуі бойынша 1346-1353 жылдары Еуропада оба індетінің
кесірінен 75-тен 200 миллионға дейін адам қайтыс болған. Ғалымдардың болжамы бойынша
қара індет Орта Азияның шөлейт жерлерінде басталып, Ұлы жібек жолымен қырымға 1343
жылы жеткен. Одан Еуропаға сауда кемелерінің тұрақты тұрғыны егеуқұйрықтармен бірге,
дәлірек айтсақ егеуқұйрықтың үстіндегі шығыс бүргелерімен бірге Еуропа жағалауларына
тараған. Оның салдарынан Еуропаның тарихына зор әсер еткен көптеген діни, әлеуметтік
және экономикалық күйзелістер туған. Бұл оқиғадан оңалу үшін Еуропа халықтарына 150
жылдай қажет болды. Пандемия тағы бірнеше рет қайталанған, ең ірілері 1361 ж., 1369 ж.
болды. Жерорта теңізінің жағалаулары мен еуропа халықтарының 30-60 % мерт болған.
Пандемия сол кезеңнің медицинасының әлсіздігін көрсетті, сонымен бірге санитарияның
болмауы, гигиенаның сақталмауы да әсер етті.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
- Қара індеттің тез таралу себептерін атайды;
- Ортағасырдағы еуропада медицинаның төмен дамығанын атайды;
- Теңіз және керуен жолдары арқылы тез таралуын атайды.
25
Тақырып «Қара індет» шаруалар көтерілісі мен
феодалдық соғыстардың басты себебі болды ма
Оқу мақсаты 6.3.2.2 У.Тайлер, Г. Каль жетекшілігімен болған
антифеодалдық көтерілістердің себептері мен маңызын
анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• У.Тайлер, Г. Каль басқарған шаруалар
көтерілістерінің себептері мен маңызын
анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
«Шаруалар көтерілісінің себептері мен маңызы» кестесін толтырыңыз.
Көтерілістер Көтеріліс
себептері
Көтеріліс
мақсаты
Көтеріліс
нəтижесі
Көтерілістің
тарихи
маңызы
У.Тайлер бастаған
көтеріліс
Г. Каль бастаған
көтеріліс
Дескриптор Білім алушы
− У.Тайлер бастаған көтеріліс пен Жакерия көтерілісінің
себептерін жазады;
− У.Тайлер бастаған көтеріліс пен Жакерия көтерілісінің
мақсаттарын атайды;
− У.Тайлер бастаған көтеріліс пен Жакерия көтерілісінің
нәтижелерін атайды;
− У.Тайлер бастаған көтеріліс пен Жакерия көтерілісінің
тарихи маңызын анықтайды.
26
Тақырып «Қара індет» шаруалар көтерілісі мен
феодалдық соғыстардың басты себебі болды ма
Оқу мақсаты 6.3.1.4 Феодалдық соғыстар мен орталықтандырылған
мемлекеттердің құрылуы арасында байланыс орнату
Бағалау критерийі Білім алушы
• Феодалдық бытыраңқылық пен орталықтанған
мемлекеттің ерекшеліктерін көрсетеді
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
XI-XV ғ.ғ Францияда болған оқиғалар нәтижесінен феодалдық бытыраңқылық пен
орталықтандырылған мемлекеттің арасындағы айырмашылықты анықтаңыз. Төмендегі
дәйектерді негізге ала отырып, жауап беріңіз.
А) Король тек өзінің бағыныштысынан ғана салық алды;
В) Король мемлекет халқының барлығынан салық алды;
С) Ірі феодалдар корольге бағынбай оқшаулана бастады;
D) Мемлекетте барлығына бірдей заң;
E) «Мырзасыз жер жоқ»;
F) Мемлекет халқының барлығына бірдей салық жүйесі;
G) Феодалдар арасындағы қырқыс мемлекетті әлсіретеді;
H) «Бағыныштымның бағыныштысы маған бағынышты емес» деген түсінік.
Феодалдық бытыраңқы мемлекет Орталықтанған мемлекет
Дескриптор Білім алушы
- Федолдық бытыраңқы мемлекеттің ерекшеліктерін көрсетеді;
- Орталықтанған мемлекеттің ерекшеліктерін көрсетеді;
Тақырып Неліктен Жанна д̓ Арк бүгінгі күнге дейін
француз халқының есінде сақаталады
Оқу мақсаты 6.3.1.4 Феодалдық соғыстар мен орталықтандырылған
мемлекеттердің құрылуы арасында байланыс орнату
Бағалау критерийі Білім алушы
• Бір орталықтанған мемлекеттің құрылуының саяси
және әлеуметтік-экономикалық себептерін
анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Суретте берілген қалаларды ақпарат мазмұнына қарай сәйкестендіріңіз.
Францияның халық батыры Жанна д’Арктың құрметіне тұрғызылған
ескерткіштер бар қалалардың суреті мен осы қалалармен байланысты батыр қыздың
өмірінен оқиғалар берілген. Берілген оқиғаларды сәйкесінше оқиға болған қалалармен
сәйкестендіріңіз.
Орлеан Реймс Домреми Руан
Жанна д’Арктың өмір дерегінен:
А) Францияның шығысында Шампань мен Лотарингияның шекарасындағы ауылда,
шаруа отбасында Жанна атты қыз дүниеге келді. Оның құлағына тақ мұрагері VII Карлға
көмектің қажеттігі, Францияны басқыншы ағылшындардан азат ету керектігі туралы
әулиелер үні естіледі.
В) Жанна осы қалада ағылшындардың қолына тұтқынға түсіп, инквизиция сотына
тартылды. Шіркеу соты Жаннаны сиқыршы деп айыптап, 1431 ж 30 майда отқа өртеп
жіберді.
С) Күшті әскери қолбасылар мен үлкен отрядты бастаған Жанна қоршауда қалған қалаға
аттанды. Ағылшындар талқандалып, қала азат етілді. Бұл оқиға жүзжылдық соғыстың
барысындағы ұлкен бетбұрысқа әкелді.
D) Француз корольдерінің таққа отыру рәсімі өтетін қалада Жанна д’Арк салтанатты
жағдайда VII Карлдың басына француз королінің тәжін кигізді.
 Неліктен осы суреттегі қалаларда батыр қыздың ескерткіші орнатылған?
Орлеан Реймс Домреми Руан
Дескриптор Білім алушы
- Жанна д̓ Арктың жүз жылдық соғыстағы ағылшын
басқыншыларына қарсы соғысқаның атайды;
- Жанна д̓ Арктың жасақтарының Орлеан қаласын азат еткенін
атайды;
- Жанна д̓ Арктың ағылшындардың қолынан қаза тапқаның
атайды.
3- тоқсан
Бөлім: Абсолютизм: Батыс пен Шығыс
Тақырып XIV Людовик және Ұлы Петр: кімнің
билігі айтарлықтай шексіз болды
Оқу мақсаты 6.3.1.3 Феодалдық мемлекеттің даму кезеңдерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Феодалдық мемлекеттердің дамуының 5 кезеңін
суреттер мен сәйкестендіреді
Ойлау дағдыларының
Деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Феодалдық мемлекеттердің дамуының 5 кезеңін суреттермен сәйкестендендіріңіз.
1 A Ерте феодалдық мемлекет
2 B Феодалдық-
бытыраңқылық
3 C Абсолюттік
монархия
4 D Сословиелік-өкілдік
монархия
5 E Бір орталықтанған
мемлекет
1 2 3 4 5
Дескриптор Білім алушы
- ерте феодалдық мемлекетті суретпен сәйкестендіреді;
- феодалдық-бытыраңқылықты суретпен сәйкестендіреді;
- абсолюттік монархияны суретпен сәйкестендіреді;
- сословиелік-өкілдік монархияны суретпен сәйкестендіреді;
- бір орталықтанған мемлекетті суретпен сәйкестендіреді.
29
Тақырып «XIV Людовик және Ұлы Петр: кімнің билігі
айтарлықтай шексіз болды»
Оқу мақсаты 6.3.1.2 Батыс пен Шығыстағы монархия формаларын
(сословиелік-өкілдік және шексіз билік) ажырату
Бағалау критерийі Білім алушы
• XIV Людовик пен I Петр тұсындағы монархиялық
жүйенің айырмашылығы мен ұқсастығын
анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Мәтінді қолданып, ХІV Людовик пен І Петр тұсындағы монархиялық жүйенің
айырмашылығы мен ұқсастығын салыстырыңыз.
ХІV Людовик тұсындағы мемлекет: ХІV Людовик -
Францияның және Наварра корольдігінің королі. 1643 жылдың 14 мамырынан бастап 72
жыл билікте болған, бұл Еуропа монархтарының арасындағы ел басқарудан ең ұзақ
мерзім. XIII Людовиктің баласы. 1661 жылға дейін билік іс жүзінде кардинал
Мазаринидің қолында болды. Жас кезінде Фронда соғысын көрген Людовик абсолютті
монархияның және корольдардың «құдаймен тең» құқықтары болуын жақтаған.
«Мемлекет дегеніміз-мен!» Қол астындағылардың құқығы жоқ, олардың тек атқаратын
міндеттері ғана бар» деген сөзді Людовик айтты деседі. Людовиктің билік кезеңі
Францияның бірігіп нығаюымен, оның әскери күштерінің, елдің саяси жағындағы
салмағының ұлғаюымен және жалпы интеллектуалды, мәдени тарапынан күркеленуімен
сипатталады. Бұл кезен Францияның тарихына «Ұлы ғасыр» атымен кірді. Сонымен
бірге, дәл осы кезде көпжылдық шиеленіскен әскери жанжадар туындап, нәтижесінде
салықтар үлкейді. Осы жағдайдың саласынан халық арасында наразылақ туындап, халық
көтерілістерге алып келген. Корольдің қабылдаған шешімдері мемлекеттің заңына
айналды. Жаңа заңды бекіту үшін корольдің «Менің еркім осындай» деп жазғаны
жеткілікті болды. Сарай төңірегіндегі жағымпаздар ХІV Людовикті «Күн король» деп
атады.
I Петрдің тұсындағы мемлекет: Мемлекеттік биліктің барлық пирамидасын
император тағайындады. Штаттан тыс Швециямен бейбітшілікке қол қоюдан кейін Ресей
империяға айналды. 22 қазанда 1721 жылы I Петр Отан әкесі, Бүкілресейлік император,
Ұлы Петр лауазымы берілді. Осы лауазымды қабылдау шектеусіз монархияны заңды
рәсімдеуге сәйкес келді. Монарх өзінің өкілеттіктері мен құқықтарында ешқандай билік
және басқару әкімшілік органдарымен шектелген жоқ. Мемлекетте биліктің барлық
толықтығына ие болды. Абсолюттік монархтың басқаруының авторитарлығы басқаша
ойлауға асығумен, мемлекеттік органдардың жүйесіне бірыңғайлылықты енгізумен,
тұрмысты, ғұрыптарды, барлық қоғамдық өмірді, мәдениеттің дамуын реттеуге
тырысумен сипатталды.
Монарх мемлекеттің, шіркеудің басшысы, жоғарғы сот, жоғарғы бас басқарушы
болды. Оның ерекше құзыреттілігіне соғысты жариялау, бейбітшілікті орнату, сыртқы
мемлекеттермен шарттарға қол қою кірді. Монарх заң шығарушы және атқарушы
биліктің жоғарғы таратқышы ретінде қарастырылды.
Айырмашылықтары Ұқсастықтары Айырмашылықтары
Дескриптор Білім алушы
− ХІV Л юдовик п ен І Петр тұсындағы монархиялық жүйенің
айырмашылықтарын анықтайды;
− ХІV Л юдовик п ен І Петр тұсындағы монархиялық жүйенің
ұқсастықтарын анықтайды.
30
Тақырып Юнлэ мен Токугава билігі Батыс билеушілірінің
билігіндей шексіз болды ма
Оқу мақсаты 6.3.1.2 Батыс пен Шығыстағы монархия формаларын
(сословиелік-өкілдік және шексіз билік) ажырату
Бағалау критерийі Білім алушы
• Батыс пен Шығыс елдерінің монархиялық жүйесін
анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Франция, Ресей, Қытай, Жапония мысалында Батыс пен Шығыс елдерінің монархиялық
жүйесін анықтаңыз.
Дескриптор Білім алушы
- Франция елінің монархиялық жүйесін анықтайды;
- Ресей елінің монархиялық жүйесін анықтайды;
- Қытай елінің монархиялық жүйесін анықтайды;
- Жапония елінің монархиялық жүйесін анықтайды.
31
Тақырып Юнлэ мен Токугава билігі Батыс билеушілірінің
билігіндей шексіз болды ма
Оқу мақсаты 6.3.1.5 Саяси биліктің ерекшеліктерін анықтау үшін әр
түрлі ел билеушілерінің қызметін салыстыру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Батыс пен Шығыстың мемлекеттік құрлысын
анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
1.Батыс пен Шығыс елдеріндегі ел билеушілер қызметінің айырмашылығы мен
ұқсастығын Венн диаграммасында салыстырыңыз.
2. Батыс пен Шығыс елдеріндегі монархия жүйесінің айырмашылығы мен ұқсастығын
Концепт картада салыстырыңыз.
Дескриптор Білім алушы
− Батыс пен Шығыс елдеріндегі ел билеушілер қызметінің
айырмашылығы мен ұқсастығын Венн диаграммасында
салыстырады;
− Батыс пен Шығыс елдеріндегі монархия жүйесінің
айырмашылығы мен ұқсастығын Концепт картада салыстырады.
32
Тақырып Неліктен І Карл мен ІІ Осман шексіз билеуші
монарх бола алмады
Оқу мақсаты 6.3.1.2 Батыс пен Шығыстағы монархия формаларын
(сословиелік-өкілдік және шексіз билік) ажырату
Бағалау критерийі Білім алушы
• Англия мен Осман империясындағы монархиялық
жүйенің ерекшеліктерін анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
1.І Карл мен ІІ Османның шексіз билеуші монарх болудағы сәтсіз талпыныстарының
себептерін анықтаңыз.
І Карл мен ІІ Османның шексіз билеуші монарх болудағы сәтсіз талпыныстарының
басты проблемасын балықтың басына, үстінгі қабырғасына себептерін, астынғы
қабырғасына дәлелдерін келтіре отырып, құйрығына қорытындысын беріңіз.
Дескриптор Білім алушы
- І Карлдың шексіз билігіндегі сәтсіздік проблемасын анықтайды;
- сәтсіздіктердің себептері мен дәлелдерін келтіреді;
- шексіз билеуші монарх болудағы сәтсіздіктерін талдайды;
- ІІ Османның шексіз билігіндегі сәтсіздік проблемасын анықтайды;
- сәтсіздіктердің себептері мен дәлелдерін келтіреді;
- шексіз билеуші монарх болудағы сәтсіздіктеріне анықтайды.
33
Тақырып Неліктен І Карл мен ІІ Осман шексіз
билеуші монарх бола алмады
Оқу мақсаты 6.3.1.5 Саяси биліктің ерекшеліктерін анықтау үшін
әртүрлі ел билеушілерінің қызметін салыстыру
Бағалау критерийі Білім алушы
• І Карлмен ІІ Осман империясындағы
монархиялық жүйені салыстырады
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
І Карлмен ІІ Осман империясындағы шексіз монархиялық жүйені салыстырады.
І Карл
Айырмашылықтары
Ұқсастықтары ІІ Осман
Айырмашылықтары
Дескриптор Білім алушы
- І Карл мен ІІ Османның шексіз билігінің айырмашылықтарын
анықтайды;
- І Карл мен ІІ Османның шексіз билігінің ұқсастықтарын
анықтайды.
34
Бөлімі: Сауда, қолөнер және әлемді игеру
Тақырып Ұлы Жібек жолы Шығыс пен Батысты қалай
байланыстырды
Оқу мақсаты 6.4.1.2 Ортағасырлардағы халықаралық сауда мен
саяхаттардың рөлін түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Ұлы Жібек жолының негізгі бағыттарын кескін картадан
көрсетеді
Ойлау дағдыларының
Деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Кескін картада Ұлы Жібек жолының негізгі бағыттары мен Ұлы Жібек жолы өткен
аймақтарды белгілеңіз.
Дескриптор Білім алушы
- кескін картада Ұлы Жібек жолының негізгі бағыттарын
белгілейді;
- кескін картада Ұлы Жібек жолы өткен аймақтарды белгілейді.
35
Тақырып Қытайлықтар мен еуропалықтардың теңіз саяхаттарының
айырмашылығы неде
Оқу мақсаты 6.4.1.2 Ортағасырлардағы халықаралық сауда мен
саяхаттардың рөлін түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Ортағасырлық саяхатшылардың теңіз
экспедицияларын анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Берілген суреттер негізінде саяхатшылардың теңіз экспедицияларындағы саяхатын
кестеде анықтаңыз.
Кім? Қашан? Қайда? Нәтижесінде
Дескриптор Білім алушы
- суреттегі саяхатшылардың кім екенін атайды;
- саяхатшылардың қашан саяхат жасағанын атайды;
- саяхатшылардың қайда саяхат жасағанын атайды;
- саяхатшылар саяхатының нәтижесін анықтайды.
36
Тақырып Қытайлықтар мен еуропалықтардың теңіз саяхаттарының
айырмашылығы неде
Оқу мақсаты 6.2.4.3 Картада XV-XVI ғғ. саяхатшылардың негізгі бағыт-
бағдарларын белгілей отырып, Ұлы географиялық
жаңалықтардың адамдардың әлем туралы түсінігіне ықпалын
анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Батыс Еуропа мен Қытайлық зертеушілер
жаңалықтарын сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Батыс Еуропа мен қытайлықтардың зерттеу саяхаттарына көзқарасын ПТМС талдау
кестесін де түсіндіріңіз.
Позиция (мен солай санаймын,
Батыс Еуропада зерттеу
саяхаттарына дұрыс түсінік сақталса,
Қытайлықтар зерттеу саяхаттарына
бөгет жасады өйткені …)
Түсіндіру (....себебі,мынадай басты
маңызды себеп болды …)
Мысал (мен мұны мынадай мысал
арқылы дәлелдей аламын....)
Салдар (айтылған мәселе бойынша
мынандай қорытынды
жасаймын....)
Дескриптор Білім алушы
- Батыс Еуропада зерттеу саяхаттарына дұрыс тусініктің сақталу
себебін атайды;
- Қытайлықтардың зерттеу саяхаттарына бөгет жасау себебін атайды;
- мәселедегі басты маңызды себепті сипаттайды;
- мәселені мысалдармен дәлелдейді;
- мәселе бойынша қорытынды жасайды.
37
Тақырып Ұлы географиялық ашулар әлемді қалай өзгертті
Оқу мақсаты 6.2.4.3 Картада XV-XVI ғғ. саяхатшылардың негізгі
бағыт-бағдарларын белгілей отырып, Ұлы географиялық
жаңалықтардың адамдардың әлем туралы түсінігіне
ықпалын анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Қытаймен Еуропалық саяхатшылардың теңіз
экспедициясын сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Қытайлықтар мен еуропалық саяхатшылардың теңіз экспедициясына шығу себептері
мен салдарын тірек сызбада жіктеңіз.
Дескриптор Білім алушы
- Қытайлықтар мен еуропалық саяхатшылардың теңіз экспедициясына
шығу себептерін тірек сызбада анықтайды;
- Қытайлықтар мен еуропалық саяхатшылардың теңіз экспедициясына
шығу салдарларын тірек сызбада жіктейді.
38
Тақырып Ұлы географиялық ашулар әлемді қалай өзгертті
Оқу мақсаты 6.3.2.7 «Отаршылдық саясат» ұғымын түсіндіру
(Испания және Португалияның жаулап алуының
мысалында)
Бағалау критерийі Білім алушы
• Испания мен Португалияның отаршылдық
экспансиясын анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Мәтінді оқып сұрақтарға жауап беріңіз.
Үндістер бас көтерді, бірақ олардың қаруы нашар, түкке тұрмайтын еді.
Христиандар аттарымен, семсерімен, найзасымен оларға лап қойды. Барлық жерде
қырғынға ұшыратты, құлақ естімеген қатыгездік жасады. Шынжырдан босанған ит
сияқты, баланы да, әйелді де аямады, өсіп тұрғанды түбірімен жұлды, бәрін қиратты.
Үндістерді тірідей отқа өртеді. Әрбір христиан үшін жүздеген үндіс өлтіріледі деп
жариялады (Лас Касас испандықтардың отарлардағы жыртқыштығы туралы).
1. XVІ ғасырда «экспансия» деген сөздің мәні қалай өзгерді?
2. Испандық және португалдық жаулап алушылар Америкадағы халықтарды қандай
жолмен қанағанын түсіндіріңіз.
3. Мәтіндегі деректер негізінде испандықтардың Америкадағы әрекеттері жергілікті
халықтарға қалай әсер еткенін сипаттаңыз.
Дескриптор Білім алушы
- «Экспансия» ұғымының мәнін түсінеді;
- Испандық және португалдық отаршылардың Америка
халықтарына жүргізген саясатын атайды;
- Испандықтардың Америкадағы әрекеттері жергілікті халықтарға
қалай әсер еткенін сипаттайды.
39
4-тоқсан
Бөлім : Қайта Өрлеу дәуірі
Тақырып Қайта өрлеу дәуірі өнердің дамуын қалай өзгерді
Оқу мақсаты 6.2.2.3 Антикалық мәдениетпен байланыс орнату арқылы
Қайта өрлеу дәуірінің мәдениетін (бейнелеу, мүсін өнері)
сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Қайта өрлеу дәуірі мәдениетін анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Мүсіндердің қандай дәуірге жататынын және олардың өзара байланысын анықтаңыз.
Антикалық мүсінге тəн ерекшелік Қайта өрлеу дəуірі мүсініне тəн ерекшелік
Антикалық дәуірдің мүсіні Қайта өрлеу дәуірінің мүсіні
Мүсіндердің өзара байланысы
Дескриптор Білім алушы
- антикалық дәуірдің мүсінін атайды;
- қайта өрлеу дәуірінің мүсінін атайды;
- мүсіндердің өзара байланысын ашады.
40
Тақырып Қайта өрлеу дәуірі өнердің дамуын қалай өзгерді
Оқу мақсаты 6.2.2.3 Антикалық мәдениетпен байланыс орнату арқылы
Қайта өрлеу дәуірінің мәдениетін (бейнелеу, мүсін өнері)
сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Қайта өрлеу дәуірінің мәдениетінің ерекшелігін
көрсетеді
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Иллюстрациялық суреттерге назар аударып, тапсырмаларды орындаңыз.
А) Картинаның қай тарихи кезеңде және қашан пайда болғаны туралы анықтаңыз.
1-картина- _____ғ;
2-картина- _____ғ;
______________________________ тарихи кезеңде
______________________________ тарихи кезеңде
В) Суреттер негізінде, осы дәуірде бейнелеу өнерінде қандай өзгерістер болғанын
сипаттаңыз.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
С) Ортағасырлық еуропалық қоғамдағы өзгеріс бейнелеу өнеріне қалай әсер етті?
(ғылым, техникалық өнертабыстар, қоғамдық-экономикалық құрылыстағы өзгеріс,
шіркеудің рөлі...)
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
- антикалық және қайта өрлеу мәдениеттерінің туындыларын
анықтайды;
- қайта өрлеу дәуірінде өнерде қандай өзгерістер болғанын
анықтайды;
- ортағасырлық европалық қоғамдағы өзгеріс бейнелеу өнеріне
қалай әсер еткенін анықтайды.
41
Тақырып Шығыстағы Ренессанс әлемдік мәдениетті қалай байытты
Оқу мақсаты 6.2.2.3 Антикалық мәдениетпен байланыс орнату арқылы
Қайта өрлеу дәуірінің мәдениетін (бейнелеу, мүсін өнері)
сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Қайта өрлеу дәуірінің мәдениетінің ерекшелігін
көрсетеді
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Төмендегі суреттерге қарап, Қайта өрлеу дәуірінің бейнелеу өнері мен мүсін өнеріне
туындыларына, авторларына және сол дәуірге сипаттама беріңіз.
1 2 3
- Экспонат атауы мен авторын атаңыз;
- Аталмыш туындыларды дүниеге әкелген шеберлер өмір сүрген дәуірді сипаттаңыз;
- Туындылардағы авторлардың негізгі ойды беріңіз;
- Туындылардың тарихи құндылығын анықтаңыз.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
- Суреттерде бейнеленген экспонаттарды атайды;
- Өнер туындыларының авторларын атайды;
- Өнер туындыларындағы авторлардың негізгі ойын анықтайды;
- Өнер туындыларының тарихи құндылығын атайды.
42
Тақырып Шығыстағы Ренессанс әлемдік мәдениетті қалай байытты
Оқу мақсаты 6.2.2.4 Шығыстың ортағасырлық мәдениетінің
ерекшеліктерін сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Ортағасырлық Шығыс мәдениетінің ерекшеліктерін
анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Шығыстың ортағасырлық мәдениетінің ерекшеліктерін сипаттаңыз.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Шығыс ғалымдары мен ақындардың тарихи Отанын көрсетіңіз.
Ғалым, ақындардың аты Тарихи Отаны
Дескриптор Білім алушы
- ортағасырлық шығыс мәдениетінің ерекшелігін атайды;
- ортағасырлық шығыс мәдениетінің өкілдерін атайды;
- ортағасырлық шығыс ақын, ғылымдарының тарихи отаның атайды.
43
Тақырып Шығыстағы Ренессанс әлемдік мәдениетті қалай байытты
Оқу мақсаты 6.2.3.2 Гуманистік идеялардың орта ғасырлық
мәдениеттің дамуына ықпалын анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Шығыс ойшылдарының еңбектерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Бос нүктенің орнына тиісті сөздерді қойыңыз.
А) Әлішер Науаи «..................................» атты кітабында лингвистикалық терең
талдауларға барды.
В) Бабыр өзінің «....................................» атты туындысында әдеби-мемуарлық
шығармашылықтың негізін салды.
С) Ұлықбек Самарқан қаласында аспан әлемін бақылайтын орын
........................................... салғызды. «..................................» кестесі ғаламшарлардың
қозғалысын бейнеледі.
Орта ғасырлардағы Орта Азиядағы ғылым, әдебиет, және сәулет өнерінің жетістіктерін
кестеге толтырыңыз.
Математика Астрономия Медицина,
биология
Физика, химия Əдебиет
Дескриптор Білім алушы
- Әлішер Науаи еңбегінің атын атайды;
- Бабыр еңбегінің атын атайды;
- ортағасырлық ғылым салаларының өкілдерін атайды.
44
Бөлімі: Реформация
Тақырып Мартин Лютердің наразылығы Еуропаны қалай өзгертті
Оқу мақсаты
Бағалау критерийі
6.2.1.1 Адамның дүниетанымы мен қоғамдық өмірдегі дін
рөлінің өзгеру себептерін анықтау
Білім алушы
• Адамның дүниетанымы мен қоғамдық өмірдегі дін
рөлінің өзгеру себептерін көрсетеді
Ойлау дағдыларының
Деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Қоғамдық өмірдегі дін рөлінің өзгеруінің екі себебін түсіндіріп жазыңыз.
1) ________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
2)_________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
- қоғамдық өмірдегі дін рөлінің өзгеруінің 2 себебін жазады.
45
Тақырып Мартин Лютердің наразылығы Еуропаны қалай өзгертті
Оқу мақсаты 6.2.1.2 Тарихи процестердің контекстінде «гуманизм»,
«реформация», «протестантизм», «лютерандық»,
«кальвинизм», «контрреформация», «иезуиттер ордені»
ұғымдарын түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Тарихи үдерістерді түсіндіру үшін түйінді
ұғымдарды пайдаланады
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Терминдерге түсініктеме бере отырып, шығу себебін түсіндіріңіз.
Гуманизм -
..........................................................................................................................................
Реформация -
..........................................................................................................................................................
Протестантизм -
..........................................................................................................................................................
Лютерандық -
..........................................................................................................................................
Кальвинизм -
..........................................................................................................................................................
Контрреформация -
..........................................................................................................................................
Иезуиттер ордені -
..........................................................................................................................................................
Дескриптор Білім алушы
- «гуманизм», «реформация», «протестантизм», «лютерандық»,
«кальвинизм», «контрреформация», «иезуиттер ордені»
терминдеріне түсініктеме береді;
- ұғымдардың шығу себептерін түсіндіреді.
46
Бөлім: Ғылыми революция
Тақырып Коперниктің теориясы қаншалықты бірегей болды
Оқу мақсаты 6.2.4.2 Жаратылыстану ғылымдарының келешектегі дамуы
үшін кейінгі орта ғасырлар кезеңінде Жердің құрылысы
туралы жасалған ғылыми жаңалықтардың маңыздылығын
анықтау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Жаратылыстану ғылымдарының келешектегі дамуы
үшін Жердің құрылысы туралы жасалған ғылыми
жаңалықтардың маңыздылығын сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма.
Н.Коперникке «Орта ғасырлар кезеңінде ашылған ғылыми жаңалықтардың маңызы»
тақырыбына хат жазыңыз.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
- Орта ғасырлар кезеңінде ашылған ғылыми жаңалықтардың
маңызы туралы Н.Коперникке хат жазады.
47
Тақырып Коперниктің теориясы қаншалықты бірегей болды
Оқу мақсаты 6.2.4.1 Адам өміріндегі қоршаған орта туралы білімнің
рөлін түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Кейінгі орта ғасырлар кезеңінде ашылған ғылыми
жаңалықтардың маңыздылығын көрсетеді
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Төмендегі ғалымдардың Коперник, Д.Бруно, Г.Галилейдің ғылыми жаңалықтарының
мәні неде екенін ашыңыз.
Ғалымдар Қандай жаңалықтар
ашты
Тарихи маңызы
Н.Коперник
Д.Бруно
Г.Галилей
Дескриптор Білім алушы
- кезеңдерін, ғылым салаларын көрсетеді;
- Н.Коперник, Д.Бруно, Г.Галилейдің ғылыми жаңалықтарын
анықтайды;
- Н.Коперник, Д.Бруно, Г.Галилейдің ғылыми жаңалықтарының
тарихи маңызын көрсетеді.