ТЖБ ҚЖБ Дүниежүзі тарихы 10-сынып (қоғамдық-гуманитарлық бағыт)

«Дүниежүзі тарихы» пәнінен
тоқсандық жиынтық бағалау спецификациясы
10-сынып
(қоғамдық-гуманитарлық бағыт)
Нұр-Сұлтан, 2019 жыл
2
МАЗМҰНЫ
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты .............................................................................. 3
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар ..................................... 3
3. Күтілетін нәтижелер ................................................................................................................... 3
4. Ойлау дағдыларының деңгейі ................................................................................................... 4
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды бөлу
...................................................................................................................................................... 6
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі ......................................................................................... 6
7. Модерация және балл қою ............................................................................................................ 6
І ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ.............................. 7
ІІ ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ .......................... 14
ІІІ ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ......................... 21
IV ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ......................... 29
3
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқ у бағдарламасы мен оқ у жоспарының мазмұнына
сәйкес, оқу шылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды
анықтау ға бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеру ге тиісті оқу
мақсаттарына жет у деңгейін тексереді.
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
Жалпы орта білім беру деңгейінің қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 10-11-сыныптарына
арналған «Дүниежүзі тарихы» пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
3. Күтілетін нәтижелер
Білу:
- өркениеттердің тарихи типтері мен олардың ошақтарын;
- мемлекеттің тарихи түрлері мен мемлекеттік-құқықтық институттарының
қалыптасуы мен даму кезеңдерін;
- әлемдік тарих барысына ықпал еткен әскери-саяси оқиғаларды;
- әлемдік мәдени-тарихи прогреске ықпал еткен әлемдік жаңалықтар және
жетістіктерді;
- қазіргі әлемдік мәдениеттің жағдайы мен тарихын; адамның, қоғамның пайда болуы
мен дамуына қатысты, әлем халықтары мен өркениеттерінің негізгі ғылыми
теорияларын;
- әлемдік қоғамдық ойдың дамуына елеулі үлес қосқан тарихи қайраткерлерді;
- дүниежүзі тарихы бойынша негізгі жинақталған ғылыми еңбектерді біледі.
Түсіну
- мәдени-тарихи процесті оның бірлігі мен алуан түрлілігін;
- мемлекеттің тарихи формалары мен түрлерін, өркениеттің өзіндік ерекшеліктерін;
- мемлекеттік-құқықтық институттарының маңызын;
- әлемдік өркениеттердің қалыптасуы мен дамуына табиғи-географиялық
факторлардың ықпалын;
- тарих барысына әскери-саяси оқиғалардың ықпалын;
- әлемдік тарихи-мәдени прогресс үшін адамзаттың жетістіктері мен ұлы
ашылулардың маңызын;
- түрлі тарихи кезеңдерде әлемдегі саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени
өзгерістерге ішкі және сыртқы факторлардың ықпалын;
- әлемдік қоғамдық ойдың дамуындағы тарихи аспектілерді;
- тарихтың дамуына тұлғалардың ықпалын;
- жаһандық әлемдегі бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтау үшін жалпы адамзаттық
құндылықтардың маңызын түсінеді.
Қолдану
- уақыт пен кеңістікте әлемнің мәдени-өркениеттік орталықтары мен мемлекеттері
құрылуын анықтау кезінде;
- мемлекеттердің түрлері мен тарихи формаларын, өркениеттердің өзіндік
ерекшеліктерін анықтау барысында;
- түрлі тарихи кезеңдердегі әлем халықтарының саяси, әлеуметтік-экономикалық және
мәдени дамуындағы ерекшеліктерін анықтауда;
- әлем тарихындағы тарихи тұлғалардың рөлін анықтау кезінде;
- өткен және қазіргі кездегі оқиғалар мен құбылыстарға қатысты өз позициясын
анықтау кезінде тарихи ойлау дағдыларын қолданады.
4
Талдау
- әлем халықтарының ортақ белгілері мен ерекшеліктерін анықтай отырып тарихи
дамуын;
- түрлі тарихи кезеңдерде қоғамның қалыптасуы мен дамуына түрлі факторлардың
(географиялық, демографиялық, көші-қон, саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени
және т.б.) ықпалын;
- себеп-салдар байланыстарын анықтау мақсатында әлем тарихының оқиғаларын,
құбылыстарын, процестерін;
- тарихи тұлғалар қызметінің себептері мен нәтижелерін;
- тарихи деректерді;
- этногенез, саяси және мәдени процестерге қатысты негізгі ғылыми теорияларды;
- жаһандану жағдайында бүгінгі қоғамның даму үрдістері мен перспективаларын
талдайды.
Жинақтау
- тарихи талдау әдістерін қолдана отырып шығармашылық, танымдық, зерттеушілік,
жобалық сипаттағы жұмыстарды;
- әлем халықтарының тарихи дамуының жалпы заңдылықтары мен ерекшеліктерін
анықтау мақсатында салыстырмалы тарихи сипаттамаларын;
- әлемдік тарихи-мәдени процесс туралы тұтас түсініктері мен тарихи санасын
қалыптастыру үшін тұжырымдар мен гипотезаларды жинақтайды.
Бағалау
- түрлі тарихи кезеңдердегі қоғамның дамуына (географиялық, демографиялық, көші-қон, саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени және т.б.) түрлі факторлардың ықпал
ету дәрежесін;
- әлем тарихының ықпалы контекстінде тарихи тұлғалар қызметін;
- әлемдік өркениеттің қалыптасуы мен дамуына түрлі әлем халықтары мәдениетінің
қосқан үлесін;
- тарихи деректердің шынайылығын;
- әлем тарихының этникалық, саяси, мәдени және әлеуметтік-экономикалық
мәселелері бойынша түрлі ғылыми теориялардың дәлелдік дәрежесін бағалайды.
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Ойлау
дағдылары
ның деңгейі
Сипаттама Ұсынылатын
тапсырмалар
түрлері
Білу және
түсіну
өркениеттердің тарихи типтері мен олардың ошақтарын;
мемлекеттің тарихи түрлері мен мемлекеттік-құқықтық
институттарының қалыптасуы мен даму кезеңдерін;
әлемдік тарих барысына ықпал еткен әскери-саяси
оқиғаларды; әлемдік мәдени-тарихи прогреске ықпал
еткен әлемдік жаңалықтар және жетістіктерді; мәдени-тарихи процесті оның бірлігі мен алуан түрлілігін;
мемлекеттің тарихи формалары мен түрлерін,
өркениеттің өзіндік ерекшеліктерін; мемлекеттік-құқықтық институттарының маңызын; әлемдік
Деңгейді тексер у
үшін Көп таңдау ы
бар тапсырмалар
(КТБ)
және/немесе
Қысқа жау апты
(ҚЖ) қажет ететі н
тапсырмаларды
5
өркениеттердің қалыптасуы мен дамуына табиғи-географиялық факторлардың ықпалын; тарих барысына
әскери-саяси оқиғалардың ықпалын; әлемдік тарихи-мәдени прогресс үшін адамзаттың жетістіктері мен ұлы
ашылулардың маңызын түсінеді.
пайдалан у
ұсынылады
Қолдану «Өркениет» түсінігін зерттеудің негізгі әдістерін
түсіндіру, антропогенездің әртүрлі теорияларын
жүйелеу және тұжырымдау, қазіргі кездегі ассимиляция
мен саны аз этностардың жойылып кету себептерін
анықтау, тарихи оқиғаларды, процестер мен
құбылыстарды түсіндіру үшін «ұлтшылдық»,
«шовинизм», «нәсілдік кемсітушілік» терминдерін
қолдану, дәйекті қорытындылар жасай отырып, араб
шапқыншылықтары мен мен крест жорықтарының
себептерін анықтау, ЮНЕСКО қызметін мысалға ала
отырып тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын
түсіндіру, өзгерістер пен сабақтастықтарды анықтай
отырып, қазіргі кездегі өнердің даму тенденцияларын
анықтау
Қысқа жау апты
(ҚЖ) қажет ететі н
тапсырмаларды
және/немесе
толық жау апты
(ТЖ) қажет ететін
тапсырмаларды
пайдалан у
ұсынылады
Жоғары
деңгей
дағдылары
Шаруашылық қызмет пен өркениеттік даму арасындағы
байланысты талдау, қазіргі кездегі деструктивті діни
ұйымдар мен ағымдардың қоғамға әсерін бағалау, Л.Н.
Гумилевтің этностардың пайда болуы мен дамуы туралы
ғылыми көзқарастарының ерекшеліктерін зерттеу,
ежелгі өркениеттердің ерекшеліктерін оларға тән
белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау,
деректерді талдау негізінде саяси режимдер түрлерінің
мықты және әлсіз жақтарын анықтай отырып,
салыстыру, наполеон соғыстары мен Еуропа
мемлекеттеріндегі капиталистік дамудың ілгерілеуі
арасындағы себеп-салдарлық байланысты орнату,
Шығыс Еуропадағы «барқыт» революцияларының
мазмұны мен нәтижелерін талдау, революциялардың
жағымды және жағымсыз салдарларын бағалау,
Версаль-Вашингтон және Ялта-Потсдам жүйелерінің
тиімділігін және олардың қазіргі заманға әсерін бағалау,
деректерді талдау негізінде адамзаттың рухани-моральдық құндылықтардың қалыптасу қайнар көздерін
анықтау,бұқаралық мәдениеттің ерекшеліктерін
түсіндіріп, оның қазіргі қоғамға әсерін талдауәлем
халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және
сақтап қалудағы мұражайлардың рөлін түсіндіру.
Деңгейді
тексеру үшін
Қысқа жау апты
(ҚЖ) қажет ететі н
тапсырмаларды
және/немесе
толық жау апты
(ТЖ) қажет ететін
тапсырмаларды
пайдалан у
ұсынылады
6
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды
бөлу
Тоқсан Білу және түсіну Қолдану Жоғары деңгей
дағдылары
І 40% - 60%
ІІ - 80% 20%
ІІІ - 20% 80%
ІV - 40% 60%
Барлығы 10% 35% 55%
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңі здегі көмек ретінде қолдан у ға
мүмкін болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер,
плакаттар немесе карталарды) жа у ып қойыңыз.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған
нұсқау ды оқып, білім алу шыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім
алу шыларға жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесу леріне болмайтындығын ескерті ңіз.
Нұсқау лықпен таныстырып болғаннан кейін білім ал у шыларға тоқсан бойынша жиынтық
бағалау басталғанға дейі н түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы т у ралы айтыңыз.
Білім алу шылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау
барысында көмек беретін қосымша ресу рстарды, мысалы: сөздіктер немесе кальку ляторлар
(спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа у ақытта) пайдалан у ларына
мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс у ақытында бір-біріне
көмектесу лері не, көшіріп алу ларына және сөйлес у леріне болмайтындығын ескертіңі з.
Оқушыларға дұрыс емес жа у апты өшіргішпен өшіру дің орнына, қарындашпен сызып
қоюды ұсыныңыз.
Жұмыс барысында нұсқау лыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім
алу шылар тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беру ге болады. Жекелеген білім алу шыларға
көмек беру ге негі зделген кез келген ақпаратты оқу ға, айт у ға, өз гертіп айт у ға немесе көрсет у ге
тыйым салынады.
Тоқсандық жиынтық бағалау дың аяқтал у ына 5 мину т у ақыт қалғандығын үнемі
хабарлап отырыңыз.
Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алу шылардан жұмыстарын
тоқтатып, қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын өтініңіз.
7. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация
үдерісінде бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлг ілерін
балл қою кестесіне сәйкес тексер у қажет.
7
І ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
I тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы – 40 минут
Балл саны – 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ - Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар
сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады. Берілген нұсқа
қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтарды қамтитын 5 тапсырмадан тұрады. Көп таңдауы
бар тапсырмаларда білім алушы жауап нұсқаларының ішінен бір немесе бірнеше жауап
нұсқаларын таңдайды. Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа
сөйлемдер түрінде жауап береді.
Тапсырма бірнеше құрылымдық бөлімдерден/сұрақтардан тұрады.
8
І тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Тапсырма
саны*
Тапсырма
№*
Тапсыр
ма
түрі*
Орындау
уақыты,
мин*
Балл
*
Бөлім
бойынша
балл
Өркениет:
даму
ерекшеліктері
10.1.1.2 «Өркениет» түсінігін зерттеудің
негізгі әдістерін түсіндіру
Білу және түсіну 1 1 КТБ 5 4
30
10.1.2.2 Шаруашылық қызмет пен
өркениеттік даму арасындағы
байланысты талдау
Жоғары деңгей
дағдылары
1 2 ТЖ 5 4
10.1.3.1 Ежелгі өркениеттердің
ерекшеліктерін оларға тән белгілерін
салыстырмалы талдау негізінде анықтау
Жоғары деңгей
дағдылары
1 3 ТЖ 15 10
10.1.3.10 Қазіргі кездегі деструктивті діни
ұйымдар мен ағымдардың қоғамға әсерін
бағалау
Жоғары деңгей
дағдылары
1 4 ТЖ 10 8
10.1.4.5 Ежелгі және орта ғасырлардағы
жаулап алушылық жорықтардың
себептерін түсіндіру
Білу және түсіну 1 5 КТБ 5 4
БАРЛЫҒЫ: - 5 - -40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
9
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгілері
«Дүниежүзі тарихы» пәнінен І тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
1. Ғасырлар бойы қалыптасқан өркениет пен мәдениет ұғымын сол теорияларды ұстанған
немесе негізін қалаған тұлғалардың есімімен сәйкестендіріңіз.
№ Тұлға Ұғым
1 Д.Белл A Өркениет – мәдениеттің ақыры, оның “кәрілік” шағы,
руханилықтың антиподы
2 О.Шпенглер B Өркениет – этностар мен мемлекеттерге тән мәдениеттің
оқшау түрі
3 Л.Морган C Өркениет – тағылық пен варварлықтан кейінгі тарихи-мәдени саты
4 А.Тойнби D Өркениет – мәдениеттің прогресі, болашаққа бой
сермеуі, қоғамның парасаттылық деңгейі
[4]
2. Төмендегі аграрлық өркениет туралы философтардың сөздерімен танысып шығып,
«Шаруашылық қызмет адамзаттың өркениеттік дамуына әсер етеді» - деген пікірмен
қаншалықты келісесіз немесе келіспейсіз (көзқарасыңызға 2 дәлел, 2 дәйек келтіріңіз)
интеллект картасын толтырыңыз.
«Индустриализацияға дейінгі өркениеттерде өмір» - ең алдымен табиғатпен өзара
әрекеттесу. Еңбек ұжымы негізінен өндіруші өнеркәсіппен айналысады: ауыл шаруашылығы
және орман шаруашылығы, тау-кен және балық аулау. Адам бұлшық етпен күшті
қолданады, алдыңғы ұрпақтардан мұра болған әдістерді қолданады ...
Д.Белл
«Бірінші толқын» (яғни аграрлық) өркениеттер «тірі аккумуляторлардан» - адамның
және жануарлардың немесе күн, жел мен судың, бұлшық еттер күшінен – энергия алды
...әдетте қолмен жасалған бұйымдар, қарапайым әдіспен жасалған және тапсырыс
бойынша ...
А.Тоффлер
[4]
Келісемін
Дәлел
Дәйек
ДДәлел
Дәйек
Келіспеймін
Дәлел
Дәйек
Дәлел
Дәйек
10
3. Ұсынылған сұрақтардың негізінде БАТЫС және ШЫҒЫС өркениеттеріне салыстырмалы
талдау жүргізіңіз.
БАТЫС өркениеті ШЫҒЫС өркениеті
Меншік формасы
Саяси биліктің формасы
Табиғатқа көзқарасы
Дінге көзқарасы
Прогресске қатысты
көзқарасы
[10]
4. Қазіргі кездегі деструктивті діни ұйымдар мен ағымдардың қоғамға әсерін бағалай отырып,
PEST талдауын жасаңыз.
Саяси P Экономикалық E
1.____________________________________
_____________________________________
2.
_____________________________________
_____________________________________
1._____________________________________
______________________________________
2.
_____________________________________
______________________________________
Әлеуметтік S Технологиялық T
1.____________________________________
______________________________________
______________________________________
2.
_____________________________________
______________________________________
1.____________________________________
______________________________________
______________________________________
2.
_____________________________________
______________________________________
[8]
5. Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың негізгі себептерінің
қайсысы жалған, қайсысы ақиқат екенін ажыратып кестеге дұрыс нұсқасын қойып шығыңыз.
А) Арабтардың жаулап алу соғыстары. Араб феодалдары «дін үшін соғыс» жиһад
ұранымен басқа халықтарға, елдерге басқыншылық жорықты бастайды.
В) Наполеон соғыстары. Моңғол тайпаларының басын біріктіріп, көрші мемлекеттердің
территориясын басып алып империя құру
С) Шыңғысханның жорықтары. Мемлекеттегі революциялық жағдайларды
пайдаланып, монархияны қайта орнатып империя құру
D) Крест жорықтары. Еуропада жердің жетіспеушілігі, діни соғыс, бай араб жерлерін
басып алу т.с.с.
ЖАЛҒАН АҚИҚАТ
[4]
11
Балл қою кестесі
Тапсыр
ма №
Жауап Балл Қосымша
мәлімет
1
1-D
2-A
3-C
4-B
4
2
Келісемін
Дәлел:
Шаруашылық қызметке тікелей қатысты.
Көшпелілер өркениеті – адамзаттың даму
тарихындағы ең жарқын беттердің бірі.
Дәйек:
Әлемдік көшпенділік жүйесіндегі қазақ көшпелі
қоғамы экономикалық, әлеуметтік-саяси және
мәдени-тұрмыстық этникалық өмірдің жоғары
деңгейін қалыптастырды.
Дәлел:
Өнеркәсіптік өркениет, оның басты артықшылығы
техникалық даму, қала дамуының жылдамдығы.
Дәйек:
Өркениеттердің өзара ықпалдасуы мәдениеттің
таралуына алып келді.
4
Білім алушының
таңдауына
байланысты
жауабы
ескеріледі
Келіспеймін
Дәлел:
Шаруашылық қызметсіз-ақ адамзат өркениеті дами
береді.
Дәйек:
Оған барлық өркениеттердің әр деңгейде
дамығандығын келтіруге болады.
Дәлел:
Тарихта дамымаған варварлықтардың дамыған
өркениеттерді күл-талқанын шығарғандығы жөнінде
көптеген мысалдар келтіруге болады.
Дәйек:
Римді варварлардың жаулап алуы. Өркениет
туындыларының жойылуына алып келді.
12
3
БАТЫС
өркениеті
ШЫҒЫС
өркениеті
Меншік
формасы
Дамып келе
жатқан нарық,
жеке меншік,
кәсіпкерлік,
экономикадағы
бәсекелестік
Мүліктің
билікке
тәуелділігі,
мемлекеттік
меншікке жеке
меншікке
үстемдік
Саяси
биліктің
формасы
Құқықтық
мемлекет,
демократиялық
басқару
формалары,
жылжымайтын
мүлік өкілеттігі,
парламентаризм
Дана
билеушіге
сену, оның
сенімі,
құқықтарының
болмауы,
субъектілердің
құқықтарының
болмауы
Табиғатқа
көзқарасы
Табиғатты
бағындыру ниеті
Табиғатпен
үйлесімді болу
ниеті
Дінге
көзқарасы
Ғылымның
басымдығы,
адамның басты
мақсаты - жаңа
білім алу,
жайлылықты
жақсарту
Діннің
басымдығы,
адамның басты
мақсаты -адамгершілікке
жету
Прогресске
қатысты
көзқарасы
Прогреске
ұмтылу, қызмет
түрлерінің
тұрақты өзгеруі.
Қоғамның дамуы
прогрессивті
Өздерін
көбейтуге
деген ұмтылыс
дәстүрлі өмір
салтын
қолдайды.
Қоғамның
дамуы циклдік
болып
табылады.
10
Мағынасы
сәйкес жауаптар
қабылданады
4 Саяси
1. Кейбір деструктивті діни ағым мүшелері
отансүйгіштік, ұлтжандылық сезімдерін бағаламай,
мемлекеттік рәміздерді мойындамай, әскери
борышқа салғырт қарайды.
2. Тіпті білікті дәрігерлердің көмегіне жүгінуден бас
тартып, балаларының зайырлы білім алуына
қарсылық көрсететіндері де бар. Деструктивтілікті
анықтайтын бұл тізімді жалғастыра беруге болады.
Әлеуметтік
1. Діннің атын жамылған ағымдар мен топтар діни
сауаты аз азаматтарымызды өз қармақтарына түсіріп,
8
Мағынасы
сәйкес жауаптар
қабылданады
13
тіпті өздеріне белсенді жақтасқа айналдырып,
өзімізге қарсы қойып үлгерді.
2. Енді өз отандасымызбен, отбасымыздың
мүшесімен, ағайынымызбен тартысқа түсетін халге
жеттік. Сол себепті бүлдіргі топтар мен ағымдарды
деструктивті (бұл сөз латын тілінен аударғанда
«құлату», «қалыптасқан жүйені бұзу» деген
мағынаны білдіреді) яки теріс пиғылды деп атаймыз.
Экономикалық
1. Қазір қоғам түрлі ағымдар адамдардың санасын
жаулау арқылы екі түрлі мақсатты көздейтінін
мойындап отыр. Біріншісі – мол пайда табу, заңсыз
қару-жарақ пен есірткі тасымалы.
2. Екіншісі – мемлекет мүддесіне нұқсан келтіру
арқылы билікті басып алу. Олай болатыны, аталмыш
ағымдардың онсыз да мұсылман елдерінде және
бейкүнә адамдар мен қорғаныс күштеріне қарсы
күрес жүргізуі болып отыр.
Технологиялық
1. Деструктивті ұйымдарға қарсы күрестің бірден бір
жолы – олар туралы кітаптар, фильмдер және
жастардың ғаламтор беттерін көптеп пайдалануына
байланысты сол экстремистік ағымдар туралы
бейнероликтерді қою керек.
2. Дәстүрлі діндер туралы дұрыс мағлұмат беру
керек.
5
жалған ақиқат
b, c a, d. 4
Барлығы 30
14
ІІ ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
ІІ тоқсан бойынша жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы – 40 минут
Балл саны – 30 балл
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ - Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар
сұрақтар, қысқа/ толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады. Берілген нұсқа қысқа/
толық жауапты қажет ететін сұрақтарды қамтитын 5 тапсырмадан тұрады. Көп таңдауы бар
тапсырмаларда білім алушы жауап нұсқаларының ішінен бір немесе бірнеше жауап
нұсқаларын таңдайды. Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа
сөйлемдер түрінде жауап береді.
Тапсырма бірнеше құрылымдық бөлімдерден/сұрақтардан тұрады.
15
ІІ тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Тапсырма
саны*
Тапсырма
№*
Тапсыр
ма
түрі*
Орындау
уақыты,
мин*
Балл
*
Бөлім
бойынша
балл
Этникалық
және
әлеуметтік
процестер
10.2.1.1 Антропогенездің әртүрлі
теорияларын жүйелеу және тұжырымдау
Қолдану 1 1 ҚЖ 12 9
30
10.2.1.4 Л.Н. Гумилевтің этностардың
пайда болуы мен дамуы туралы ғылыми
көзқарастарының ерекшеліктерін зерттеу
Жоғары деңгей
дағдылары
1 2 ТЖ 8 5
10.2.1.6 Қазіргі кездегі ассимиляция мен
саны аз этностардың жойылып кету
себептерін анықтау
Қолдану 1 3 ҚЖ 6 5
10.2.3.1 Тарихи процестерді түсіндіру
үшін «социогенез», «формациялық әдіс»,
«өркениеттік әдіс» ұғымдарын қолдану
Қолдану 1 4 ҚЖ 7 5
10.2.2.1 Тарихи оқиғаларды, процестер
мен құбылыстарды түсіндіру үшін
«ұлтшылдық», «шовинизм», «нәсілдік
кемсітушілік» терминдерін қолдану
Қолдану 1 5 ҚЖ 7 6
БАРЛЫҒЫ: - 5 - -40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
16
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгілері
«Дүниежүзі тарихы» пәнінен ІІ тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
1. Адамның пайда болуының негізгі теорияларына байланысты төмендегі кестені
толтырыңыз.
Ғарыштық теория Эволюциялық теория Діни теория
Мәні, мағынасы
Негізін қалаушылар, қолдайтындар
Теорияны қолдауға бір мысал келтіріңіз
[9]
2. Л.Н. Гумилев ұсынған теорияның үзінділерімен танысып шығып, төмендегі сұрақтарға
жауап беріңіз.
Ұлт немесе халықтың бұрынғы анықтамасы бойынша, ортақ тілі, территориясы, ортақ
тегі, экономикалық байланыстары, саяси бірлестігі және мәдени ерекшеліктері, діні, сана-сезімі сияқты белгілер негізге алынып, этногенез аяқталған процесс боп саналса, Гумилев
этносты аяқталмаган процесс ретінде көрсетті.
Осындай тиімсіз жағдайларда Л.Н. Гумилев өзінің тарихи ұстанымдары мен
көзқарастарын өз еңбектері арқылы көрсете білді. Этногенез – ұлттың, халықтың пайда болуы,
дамуы және жойылу процесі. Ежелгі түркілер тарихын зерделеген Л. Гумилев халықтар мен
ұлттардың пайда болуы мен жоғалуына жауап іздеп: «Финикиялықтар бір кезде болды, ал
қазір жоқ, финикиялықтар кезінде француздар болған жоқ, олар IX ғасырда пайда болды, XIX
ғасырда қалыптасты» деген сұрақ қояды.
Пассионарлық теория бойынша ұлт немесе халық бір ортақ атадан шыққан ұрпақтар
жиынтығы емес. Саналы адам пайда болған палеолит дәуірінен бастап, бүгінге дейін қаншама
халықтар мен ұлттар ауысып, өзгерді. Бір халықтың ұрпақтары кейін қалыптасқан бірнеше
халықтардың құрамында болуы мүмкін, себебі, этнос, ұлт дегеніміз – бір тектен таралған
адамдардың жиынтығы емес, жүйе. Ұлт жойылғанда, оны құрайтын адамдар жоқ боп кетпейді.
Не себепті этногенездің Пассионарлық теориясы КСРО-да және басқа мемлекеттерде
қолдау таппады? (екі себебін жазыңыз)
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
[2 ]
Л.Н. Гумилевтің ұсынған теориясының басқа этногенез теорияларынан негізгі 3 ерекшелігін
көрсетіңіз?
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
[3]
3. «ФИШБОУН» әдісі арқылы қазіргі кездегі ассимиляция мен саны аз этностардың
жойылып кету қаупін ашып көрсетіңіз.
17
[5]
4. Төменде көрсетілген жауаптарды социогинез туралы теориялардың қайсысына тән екенін
көрсетіңіз.
A. субъективтік фактордың маңызын арттырып, дін және мәдениетке көп көңіл бөлді.
B. субъективтік факторлардың рөлін төмендетті.
C. К.Маркс
D. А.Тойнби
«формациялық әдіс» «өркениеттік әдіс»
Өз таңдауыңызды 1 сөйлеммен түсіндіріңіз
______________________________________________________________________________
__
[5]
5. Төмендегі суреттерге қарап, ІІ дүниежүзілік соғыс жылдарындағы этносаралық
қатынастарды «ұлтшылдық», «шовинизм», «нәсілдік кемсітушілік» терминдерін қолдана
отырып сипаттаңыз. Екі дәлел келтіріңіз.
[6]
18
Балл қою кестесі
тапсырма
№
Жауап Балл Қосымша
мәлімет
1
Бүгінгі таңда адам баласының жер бетінде пайда
болуы жөнінде түрлі көзқарастар бар. Ондай
көзқарастардың біріншісі - діни түсінік бойынша
бүкіл әлемді, соның ішінде адамды да құдай
жаратты деген ұғым болса, екінші көзқарас адам
баласы жер бетіне ғарыштан келген деген. Ал
үшінші пікір бойынша - адам баласы жер бетіндегі
басқа да тіршілік иелері сияқты ұзақ эволюциялық
даму нәтижесінде қалыптасқан.
3
Мағынасы
сәйкес
жауаптар
қабылданады
Діни теория
Барша мұсылман халқы адамның пайда болуы
туралы «Аллаһу та’ала Адамды (алейһиссалам)
жер жүзінің әр тарапынан алдырған топырақтан
жаратты. Батыстың белгілі ғалымы Макс Планк
дүниенің пайда болу заңдылығын көп жыл зерттеп,
былай деп қорытынды жасайды: «дүние (материя)
белгілі бір күш-құдіреттің арқасында пайда болған,
материяның ішінде аса кішкентай күн жүйесі
тәрізді құрылымдар бар. Атом және электрон деп
аталатын бұл жүйелер материяны ыдырап кетуден
сақтайды. Осыған қарағанда ғаламды жаратқан бір
құдірет бар, ол – Аллаһ», дейді.
Ғарыштық теория
Тіпті 70-жылдардың соңында ДНҚ-ны ашушы
Фрэнсис Крик бөтен планеталықтар «Жерді» әдейі
«ұрықтандырды» деген ойды ұсынды. Әйтпесе,
барлық тірі ағзалардағы ДНҚ-ның ұқсастығын
түсіндіру мүмкін емес. Табиғат бір кодты
пайдаланып, миллиардтаған түрлі жаратылыс
жасайды. Егер өмір Дарвинге байланысты
біртіндеп дамып, біртіндеп сынаққа, сынақ пен
қателесуге ұшыраса - онда бірден әртүрлі
генетикалық кодтарды шығаруға логикалық
заңдылық болар еді. Егер олай болмаса, онда ереже
эволюциясы емес, ол ақыл-ой.
Эволюциялық теория
Әлемнің көпшілік ғалымдары осы көзқарасты
жақтайды. Чарлз Дарвиннің ілімі бойынша
адамның пайда болып, қалыптасуы мен дамуы
қарапайымнан күрделіге қарай жүрген. Өйткені,
алғашқы адамның қазіргі адамдардан көп
айырмашылығы болды. Олар қолдары аяқтарынан
ұзын, терісін қалың түк басқан ірі маймылдарға
ұқсас келді. Жер бетіндегі ең алғашқы адам
қалдығы 1959-1963 жылдардағы археологиялық
қазба жұмыстары барысында Шығыс Африканың
6
19
Кения жеріндегі Олдувай шатқалынан табылды.
Ғалымдар бұл ежелгі адамның түр-сипатына және
қасынан табылған тас шапқыға қарап оны «епті
адам» деп атады. «Епті адам» маймыл тәрізді төрт
аяқпен емес, екі аяқпен жүрген. Оған табан
сүйектерінің доғалданып келуі дәлел.
2
Не себепті этногенездің Пассионарлық теориясы
КСРО-да және басқа мемлекеттерде қолдау
таппады? (екі себебін жазыңыз)
1-себебі: Гумилев этносты аяқталмаган процесс
ретінде көрсетті, ал көпшілік ғалымдарың
теориялық ойлары онымен сәйкес келмеді.
2-себебі: Пассионарлық теория бойынша ұлт
немесе халық бір ортақ атадан шыққан ұрпақтар
жиынтығы емес.
Л.Н. Гумилевтің ұсынған теориясының басқа
этногенез теорияларынан негізгі 3 ерекшелігін
көрсетіңіз?
1. Жаңашылдық көзқарас болды. Пассионарлық
теория бойынша ұлт немесе халық бір ортақ атадан
шыққан ұрпақтар жиынтығы емес.
2. Көптеген ғалымдардың ұсынған теорияларынан
ерекшеленді. Бір халықтың ұрпақтары кейін
қалыптасқан бірнеше халықтардың құрамында
болуы мүмкін, себебі, этнос, ұлт дегеніміз – бір
тектен таралған адамдардың жиынтығы емес,
жүйе. Ұлт жойылғанда, оны құрайтын адамдар жоқ
боп кетпейді.
3. Көптеген ғалымдардың ойынша ұлт ортақ тілі,
территориясы, ортақ тегі, экономикалық
байланыстары, саяси бірлестігі және мәдени
ерекшеліктері, діні, сана-сезімі сияқты белгілер
негізге алынып, этногенез аяқталған процесс боп
саналса, Гумилев этносты аяқталмаган процесс
ретінде көрсетті.
5
Мағынасы
сәйкес
жауаптар
қабылданады
3
Себебі
1. Ассимиляция екі жолмен жүреді: күштеу
арқылы немесе табиғи жолмен.
2. Көптеген елдерде ұлттық езгі және діни қысым
жағдайында күштеп ассимиляция жасау орын
алады. Дәл осындай процесс Аустрия
империясында, кейін Аустро-Мажарстанда,
патшалық Ресейде жүрді. Ол қазір де кейбір
елдерде жалғасып отыр. Мысалы, Испания,
Грекия т.б. Бұрынғы КСРО мен кейбір
социалистік елдерде де мұндай процесс орын
алды. Қарамағында ұсақ ұлттар бар бірқатар
елдерде ассимиляция табиғи жолмен жүзеге
асты.
Салдары
5
Мағынасы
сәйкес
жауаптар
қабылданады
20
1. Ассимиляция барысында бір халық өзінен үлкен
екінші доминант халыққа сіңіп кетіп, ана тілін
ұмытады.
2. Дінін, мәдениетін, өзіндік сана-сезімін, т.б.
ұлттық ерекшеліктерін жоғалтады
Шешу жолдары
Тілін, дінін, мәдениетін сақтау әр ұлттың парызы.
Сол себепті өскелең ұрпақтың ұлттық
құндылықтарды ана сүтімен бойына сіңіріп, келесі
ұрпаққа өзгеріссіз жеткізуді жауапкершілікпен
мойнына алып тәрбиелеу арқылы сақтап қалуға
болады
4
«формациялық әдіс» «өркениеттік әдіс»
В, С A, D
Өз жауабыңызды түсіндіріңіз.
Себебі әр теорияның өзіне тән ерекшелігі мен сол
теорияны ұсынған немесе қолдаған адамдарына
байланысты
5
Мағынасы
сәйкес
жауаптар
қабылданады
5
Герман фашизмі немесе нацизмінің біраз
ерекшеліктері бар. Мұнда ұлтшылдық шегіне
жетіп, нәсілдік формаға ие болған. Нацистердің
көзқарасынша адамзат баласьның тарихы әртүрлі
ұлттардың немесе нәсілдердің өмір сүруі үшін
күресі. Осы күресте күштілер жеңеді, жеңілгендер
иә бағынады, иә қырылады. Олар өмір сүруге ең
кабілетті нәсіл деп немістер жататын «ариилік»,
«нордилік» нәсілді есептеді. Фашистердің ойынша
олардың тарихи миссиясы дүниежүзілік үстемдікті
жаулап алу. Ол үшін Версаль бітімшартын жою,
барлық немістерді бір мемлекетке біріктіру және
Шығыста Германия үшін оған ешқашан блокада
қаупі болмайтын «өмір сүру кеңістігін» жаулап алу
керек болды. Германия дүниежүзілік үстемдік үшін
шешуші шайқасқа дайындалуды бастады. Шектен
шыкқан ұлтшылдық шектен тыс жүгенсіздік
туғызды.
6
Мағынасы
сәйкес
жауаптар
қабылданады
Барлығы 30
21
ІІІ ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
ІІІ тоқсан бойынша жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы – 40 минут
Балл саны – 30 балл
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ - Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар
сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады. Берілген нұсқа
қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтарды қамтитын 5 тапсырмадан тұрады. Көп таңдауы
бар тапсырмаларда білім алушы жауап нұсқаларының ішінен бір немесе бірнеше жауап
нұсқаларын таңдайды. Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа
сөйлемдер түрінде жауап береді.
Тапсырма бірнеше құрылымдық бөлімдерден/сұрақтардан тұрады.
22
ІІІ тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Тапсырма
саны*
Тапсырма
№*
Тапсыр
ма
түрі*
Орындау
уақыты,
мин*
Балл
*
Бөлім
бойынша
балл
Мемлекет,
соғыс және
революцияла
р тарихынан
10.3.1.5 Деректерді талдау негізінде саяси
режимдер түрлерінің мықты және әлсіз
жақтарын анықтай отырып, салыстыру
Жоғары деңгей
дағдылары
1 1 ТЖ 10 8
30
10.3.2.6 Дәйекті қорытындылар жасай
отырып, араб шапқыншылықтары мен
мен крест жорықтарының себептерін
анықтау
Қолдану 1 2 ҚЖ 10 8
10.3.2.10 Наполеон соғыстары мен Еуропа
мемлекеттеріндегі капиталистік дамудың
ілгерілеуі арасындағы себеп-салдарлық
байланысты орнату
Жоғары деңгей
дағдылары
1 3 ТЖ 7 5
10.3.2.13 Версаль-Вашингтон және Ялта-Потсдам жүйелерінің тиімділігін және
олардың қазіргі заманға әсерін бағалау
Жоғары деңгей
дағдылары
1 4 ТЖ 7 5
10.3.3.7 Шығыс Еуропадағы «барқыт»
революцияларының мазмұны мен
нәтижелерін талдау
Жоғары деңгей
дағдылары
1 5 ТЖ 6 4
БАРЛЫҒЫ: - 5 - -40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
23
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгілері
«Дүниежүзі тарихы» пәнінен ІІІ тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
1. Германия мен КСРО-да болған тоталитарлық жүйелерге тән терминдер мен ұғымдарды
тауып, жүйелердің мықты және әлсіз жақтарын анықтаңыз.
Германия Термин және ұғымдар КСРО
А. Антисемитизм
В. Командалық және әкімшілік жүйе
С. Ауыл шаруашылығын жаппай ұжымдастыру
D. Экономиканы милитаризациялау
[4]
Тоталитарлық жүйе Демократиялық жүйе
+ - + -[4]
2. Суреттерге қарап, ортағасырлық қандай жорықтар мен жаулап алулар екенін анықтаңыз
және олардың себептерін кестеге толтырыңыз.
Ортағасырлық жорықтар мен жаулап алулардың тарихи атауы
А В
Саяси себептер
Экономикалық себептер
Әлеуметтік себептер
[8]
24
3. Төмендегі мәтін негізінде сұрақтарға жауап беріңіз.
КОНТИНЕТАЛДЫҚ БЛОКАДА
Англияға тікелей соққы бере алмай, Наполеон өзінің бәсекелесін экономикалық
соғыспен британ нарығын еуропалық нарыққа жауып тастауды шешті. Наполеон
континенталдық блокада жөнінде жасалған Берлиндік декретті барлық Одақтық
мемлекеттерге жіберген. Бұл жарлық Британ аралдарының блокадасын жариялады.
Англиямен, соның ішінде почта байланысымен, барлық сауда-саттықтар және барлық
қатынастар тыйым салынған. Наполеон басқаратын аумақта жүрген ағылшындар соғыс
тұтқыны деп жарияланды, ал ағылшындықтарға тиесілі барлық заттар тәркіленді. Англия мен
оның отарларынан келген кемелерге еуропалық порттарға тоқтауға тыйым салынды.1807
жылдың өзінде континенталдық блокада жүйесіне Франция, Италия, Голландия, Испания
және Даниядан басқа Тильзит бейбіт келісіміне сәйкес Ресей және Пруссия, содан кейін
Австрия кіруге мәжбүр болды.
Британдық үкімет континеталдық блокадаға «Корольдік жарлықтар» шығарды.
Англияға дұшпан елдермен теңіз саудасын жүргізуге тыйым салынды және тауарлардың
тағайындалған орнын және баждардың төленуін бақылау үшін ағылшын порттарына баруға
міндеттелді.
а.Наполеонның континенталдық блокада жасауының себебі неде?
в. Континенталдық блокада еуропалық экономикаға қалай әсер етті?
1
2
с. Еуропада капиталистік қатынастардың дамуына континенталдық блокаданың
салдарын екі дәлел келтіріп сипаттаңыз.
1
2
[5]
4. Версаль-Вашингтон және Ялта-Потсдам жүйелерінің бейбітшілік жүйесі тиімді/тиімсіз
болды». Осы мәлімдемеге қаншалықты келісесіз?
Таңдаған позицияның астын сызып белгілеп, екі себебін жазыңыз.
Версаль-Вашингтон жүйесі
Себебі
1
2
Ялта-Потсдам жүйесі
1
2
Версаль-Вашингтон және Ялта-Потсдам жүйелерінің қазіргі заманға әсеріне дәлел
келтіріңіз.
[5]
25
5. Мәтінмен танысып, Шығыс Еуропадағы «барқыт» революцияларының мазмұны туралы
кестеде талдау жасаңыз.
1989 жылы Варшава шартына кіретін мемлекеттерде коммунистердің билігіне қарсы
бағытталған «Барқыт революциясы» басталды. Соның нәтижесінде Польша еңбекшілерінің
«Ынтымақтастық» кәсіп одағының басқаруымен коммунистер үкіметі құлатылып, билікке
демократиялық күштер келді. Осыдан кейін ГДР, Болгария, Румыния және Чехословакиядағы
демократиялық қозғалыстар коммунистер билігіне қарсы күреске шықты. Осы қозғалыстың
ықпалымен Югославия, Венгрия және Албанияда үкімет басына жаңа күштер келді. 1989-1990 жылдардағы Шығыс Еуропадағы «Барқыт революциясының» нәтижесінде осындағы
коммунистік үкіметтер бейбіт түрде (Румыниядағы қақтығыстарды есептемегенде)
биліктен кетуге мәжбүр болды. Олардың орнына демократиялық күштердің өкілдері келді.
Осыған байланысты бұл мемлекеттерде көптеген жаңадан құрылған партиялар мен саяси
ұйымдардың қатысуымен демократиялық үкімет органдары құрылып, жаңа саяси ахуал
қалыптасты, экономикада нарықтық қатынастарға жол ашылды.
Шығыс Еуропадағы «барқыт» революциясының болуына әсер еткен...
Ішкі фактор Сыртқы фактор
Шығыс Еуропадағы «барқыт» революциясының салдары.
Жағымды Жағымсыз
[4]
26
Балл қою кестесі
Тапсыр
ма
№
Жауап Балл Қосымша
мәлімет
1
Германия Термин және ұғымдар КСРО
А. А. Антисемитизм
В. Командалық және әкімшілік жүйе В
С. Ауыл шаруашылығын жаппай
ұжымдастыру
С
D. D. Экономиканы милитаризациялау
4
Тоталитарлық жүйе Демократиялық жүйе
+ - + -Қатал тәртіп.
КСРО
мемлекеті
осы
тоталитарлы
қ режимнің
арқасында
15-20
жылдың
ішінде батыс
мемлекеттер
дің 150-200
жыл бойы
өткен
индустриалд
ы дамудан
өтті.
Демократиян
ың жоқтығы,
халықпен
санаспау,
еркін ойлау,
өз ойын
мүлдем
айтқызбау.
Жаппай
репрессияға
ұшырау,
қатаң
цензура.
Демократия
лық саяси
жүйе - саяси
жүйенің
түрі, оған
мыналар
тән:-азаматтарды
ң
кепілденген
құқықтары
мен
бостандықта
рының кең
ауқымы
қамтылуы.
Цензура
ның
жоқтығ
ы,
баспасөз
дің
қадағала
усыз
қалуы
4
Мағынасы
сәйкес
жауаптар
қабылданады
2
Ортағасырлық жорықтар мен жаулап алулардың
тарихи атауы
А В
Крест жорықтары Арабтардың жаулаулары
Христиан дінінің
абыройын көтеру
Саяси
себептер
Бір орталықтан
басқарылатын
империя құру
Жердің
жетіспеушілігі, араб
мемлекетінің
байлығына қызығу
Экономи
калық
себептер
Сауда-саттық
жолдардың
барлығын өз
қолында ұстау
Кедей халықтың
жағдайын
жақсартамыз,
жұмақтағыдай өмір
сүресіңдер деп
алдауы
Әлеумет
тік
себептер
Ислам дінін
тарату, араб
халықтарын бір ту
астына біріктіру
8
Мағынасы
сәйкес
жауаптар
қабылданады
27
3 а. Англияға тікелей соққы бере алмай, Наполеон өзінің
бәсекелесін экономикалық соғыспен британ нарығын
еуропалық нарыққа жауып тастауды шешті.
в. Еуропалық мемлекеттердің экономикалық жағдайы
қатты нашарлады. Наполеонның заң шығару жөніндегі
заңнамалық шаралары 18-жарлықпен тоқтатылды.
Сонымен қатар, сауда-саттық және Францияның кейбір
өнеркәсіптік салалары Наполеонға тыйым салынған
тауарларды сатып алу құқығына лицензия беру жүйесін
пайдалануға мәжбүрледі.
с. Наполеонның Ресейге басып кіргенінен кейін көп ұзамай
- Ресей мен Англия арасындағы бейбітшілік туралы шартқа
қол қойылды, ал 1812 жылы Англиямен сауда
қатынастарын қалпына келтіру туралы I Александрдің
манифесті жарияланды.
1813 жылы Францияның Алтыншы Коалицияға қарсы
күрестегі жеңілісі еуропалық үкіметтердің Конституцияға
сәйкес келуінен бас тартты.
5
Мағынасы
сәйкес
жауаптар
қабылданады
4 Версаль-Вашингтон жүйесі
тиімді болды
1. 1870-1871 жылғы Франция-Пруссия соғысында
Германияға берілген Эльзас және Лотарингия
Францияға қайтарылды. Саар облысы 15 жылға Ұлттар
Лигасының қарауына берілді. Польшаның батыс жері
Померания мен Познань қайтарылды. Данциг (Гданьск)
қаласы ерікті қала ретінде Ұлттар Лигасына басқаруға
берілді. Бельгия Эйпен және Мальмеди аудандарын
қайтарып алды. Данияға Шлезвиг қайтарылды.
2. Германияның соғыс шығындарын өтеу (репарация)
мәселесі қаралды. Бұл мәселені шешу үшін
репарациялық комиссия құрылып, 1921 жылы аталмыш
комиссияның шешімімен Германия 226 млрд марка
төлеу керек болды. 1921 жылы мамыр айында Германия
132 млрд. марка төлейтін болып келісті. Репарациялық
төлемнің 52%-ын Франция, 22%-ын Англия, Италия -10%, Бельгия - 8%- ын алатын болды.
тиімсіз болды
1. Версаль бітімі бойынша Германия өз жерінің көп
бөлігінен айырылды. Рейн өзенінің сол жақ жағалауы
түгелдей 15 жылға одақтастар әскерлерінің бақылауына
өтті. Германия Рейн өзені бойынан өз әскерлерін
әкетуге келісті.
2. Германияға 100 мың әскер ұстауға рұқсат берілді.
Германия өзінің соғыс-теңіз флотынан айырылды.
Версаль келісімінде Германияның соғыс шығындарын
өтеу (репарация) мәселесі қаралды. Германияның
отарлары туралы мәселе қаралды. Африкадағы
Германияның отарлары Танганьика, Тогоның батысы
және Камерунның бір бөлігі Англияға берілді.
Ялта-Потсдам жүйесі
5
Білім
алушының
таңдауына
байланысты
жауаптар
тексеріледі
(тиімді
болды,
тиімсіз
болды)
Мағынасы
сәйкес
жауаптар
қабылданады
28
тиімді болды:
1. Соғысты тез аяқтап, Одақтас мемлекеттердің
әрқайсысының Еуропадағы территориялық мәселелерді
анықтап шешуге мүмкіндік берді
2. Германия мемлекетінен соғыс шығындарын өтеу
(репарация) мәселесіне тезірек кірісуді талап етті
тиімсіз болды:
1. «Қырғи-қабақ» соғыс тарихы деп аталатын,
капиталистік және социалистік лагерь арасындағы
қарсылықтар орын алды.
2. Бұл жүйеде келісілген келісім бейбіт өмірге әкелудің
орнына жағдайды одан сайын ушықтырып жіберді.
Версаль-Вашингтон және Ялта-Потсдам жүйелерінің
қазіргі заманға әсеріне дәлел келтіріңіз.
Версаль-Вашингтон және Ялта-Потсдам жүйелерінің
кейінгі тарих пен саяси оқиғаларға әсері болды. Ол
мемлекеттер арасындағы саяси жағдайлардың өзгеруіне
себепші болды.
5
Ішкі фактор:
 Беделі түскен басшылардың қызметтерімен айырылуы,
әміршіл-әкімшіл саяси жүйеден, демократиялық көп
партиялық жүйеге көшу
Сыртқы фактор:
 КСРО мемлекетінде орын алған саяси, әлеуметтік,
экономикалық дағдарыс
Жағымды салдары:
 Шығыс Еуропадағы «барқыт» революциясы КСРО
мемлекетінің ыдырауына тікелей әсер еткен фактордың
бірі болды
Жағымсыз салдары:
 Шығыс Еуропа елдері көптеген жылдар бойы өз
эконмикаларын КСРО-дан бөлінген ақша арқылы
реттеп отырған болатын, енді олар аталған көмектен
құр қалды
4
Барлығы 30
29
IV ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
IV тоқсан бойынша жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы – 40 минут
Балл саны – 30 балл
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ - Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар
сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады. Берілген нұсқа
қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтарды қамтитын 5 тапсырмадан тұрады. Көп таңдауы
бар тапсырмаларда білім алушы жауап нұсқаларының ішінен бір немесе бірнеше жауап
нұсқаларын таңдайды. Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа
сөйлемдер түрінде жауап береді.
Тапсырма бірнеше құрылымдық бөлімдерден/сұрақтардан тұрады.
30
ІV тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Тапсырма
саны*
Тапсырма
№*
Тапсыр
ма
түрі*
Орындау
уақыты,
мин*
Балл
*
Бөлім
бойынша
балл
Мәдениеттің
дамуы
10.4.1.1 ЮНЕСКО қызметін мысалға ала
отырып тарихи-мәдени мұраны сақтау
жолдарын түсіндіру
Қолдану 1 1 ҚЖ 7 5
30
10.4.3.1 Деректерді талдау негізінде
адамзаттың рухани-моральдық
құндылықтардың қалыптасу қайнар
көздерін анықтау
Жоғары деңгей
дағдылары
1 2 ТЖ 8 6
10.4.2.4 Өзгерістер пен сабақтастықтарды
анықтай отырып, қазіргі кездегі өнердің
даму тенденцияларын анықтау
Қолдану 1 3 ҚЖ 10 9
10.4.2.5 Бұқаралық мәдениеттің
ерекшеліктерін түсіндіріп, оның қазіргі
қоғамға әсерін талдау
Жоғары деңгей
дағдылары
1 4 ТЖ 5 4
10.4.1.4 Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және сақтап
қалудағы мұражайлардың рөлін түсіндіру
Жоғары деңгей
дағдылары
1 5 ТЖ 10 6
БАРЛЫҒЫ: - 5 - -40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
31
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгілері
«Дүниежүзі тарихы» пәнінен IV тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
1. Мәтінмен, суретпен танысып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
Әлемдік мұра - ЮНЕСКО тарапынан бекітілетін, адамзат үшін ерекше мәдени, тарихи
немесе экологиялық маңызы бар деп танылатын табиғи немесе адам қолымен жасалған
нысандар. 2012 жылғы жағдайына сәйкес әлемдік мұра тізімінде - 962 нысан. Соның ішінде
745 - мәдени, 188 - табиғи және 29 - аралас нысан бар. Жыл сайын дерлік Әлемдік мұра
комитеті сессиясы өтіп, онда «Әлемдік мұра мәртебесін беру» сұрақтары талқыланады.
а. Әлемдік мұра тізіміндегі Қазақстанда орналасқан, тарихи нысанның атауын атаңыз:
________________________________________________________________________________
[1]
в. Нысанның маңыздылығы неде:
1_______________________________________________________________________________
2_______________________________________________________________________________
[2]
с. Нысанды сақтау жолын ұсыныңыз.
1_______________________________________________________________________________
2_______________________________________________________________________________
[2]
2. Мәтінді оқып, төмендегі сұраққа жауап беріңіз.
Уақыт сынынан өтіп, ұлтты қалыптастырған құндылықтарды қорғау – елдің ішкі
тұрақтылығы мен мемлекет іргесінің бүтіндігін қорғау болып табылады. Радикалды
ағымдардың ауыз салатыны дәстүрлі құндылықтар болғандықтан, алдын алу жұмыстарының
ең белсенді әрі ықпалдысы – дәстүрлі құндылықтарды жаңғырту болмақ. Ол үшін:
 дәстүрлі рухани құндылықтарды жаңғыртуды мектеп қабырғасынан бастап жүзеге
асыру рухани деңгейі жоғары, зайырлы, зияткер (интеллектуал), толыққанды тұлғалардың
қалыптасуына мүмкіндік береді.
 кітаптарға рухани тәрбие көздері ретінде қарау қажет. Осы тұрғыдан оларды шығаруға
мемлекеттің мүдделі болуы және үлес қосуы – ішкі саясат тұрғысынан болсын, зайырлылыққа
тән рухани-моральдық қағидаттар тұрғысынан болсын – заңды құбылыс.
Адамзаттың рухани-моральдық құндылықтардың қалыптасуының басқа да қайнар көздерін
анықтап, әрқайсысына дәлел келтіріңіз:
32
1.
Дәлел
2.
Дәлел
3.
Дәлел
[6]
3. Қазіргі кездегі өнердің дамуын төмендегі суреттер негізінде кестеге дұрыс нұсқасымен
сәйкестендіріп, 3 өзгеріс пен сабақтастықты анықтаңыз.
А В С
РЕАЛИЗМ СЮРРЕАЛИЗМ ГИПЕРРЕАЛИЗМ
Өзгерістер пен сабақтастықтарды анықтаңыз
Өзгеріс Сабақтастық
1
2
3
1
2
3
[9]
4. Бұқаралық мәдениеттің 2 ерекшелігін және қазіргі қоғамға жағымды, жағымсыз әсерін
жазыңыз.
А.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
В.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Бұқара
лық
мәдени
ет
Жағымды
әсері
А.
Ерекшелігі
D.
Жағымсыз
әсері
В.
Ерекшелігі
С.
33
С.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
D.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
[4]
5. «Тарихи-мәдени мұраны зерттеу мен сақтаудағы мұражайлардың рөлі» тақырыбында
«ПТМС формуласы» бойынша қысқаша ойыңызды жазыңыз (80-90 сөз).
П. Менің ойымша ...
Т. Мен оны былай түсіндім ...
М. Мұны мына 3 фактормен дәлелдей аламын ...
С. Мен мынадай қорытынды шешімге келдім ...
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
[6]
34
Балл қою кестесі
Тапсыр
ма №
Жауап Балл Қосымша
мәлімет
1
а. Қожа Ахмет Яссауи кесенесі
в.
1. Қожа Ахмет Яссауи кесенесі - ортағасырлық
сәулет өнері ескерткіші. Түркістан қаласында
орналасқан. 1396-1399 жылдары Әмір Темірдің
бұйрығымен Қожа Ахмет Яссауи қабірінің басына
тұрғызылған. Көптеген жазба деректерге
қарағанда, болашақ құрылыстың жобасын
жасауда Әмір Темір тікелей өзі қатысып, негізгі
өлшемдерді анықтаған көрінеді. XVI ғасырдан
кесенеде және оның төңірегінде қазақ халқының
атақты адамдары (Жолбарыс хан, Есім хан,
Абылай хан, Қаз дауысты Қазыбек би, Жәнібек
батыр, т.б.) жерленді.
2. XIX ғасырдың соңына қарай Қожа Ахмет Яссауи
кесенесі тарихи-мәдени мұра ретінде ғылыми
тұрғыдан зерттеле бастады. 1989 жылы тамыздың
28-інде Қазақстан Республикасы Үкіметінің
шешімімен «Әзірет Сұлтан қорық-мұражайы»
ұйымдастырылды. Түркия елімен арадағы келісім
бойынша жүргізілген ғимаратты қалпына келтіру
жұмыстары 2000 жылы аяқталды. 2003 жылы
маусымда Парижде өткен ЮНЕСКО-ның 27-сессиясында Қожа Ахмет Яссауи кесенесі
дүниежүзілік мәдени мұралар тізіміне енгізілді.
с.
1. Мемлекет тарапынан ескерткішті сақтау
міндеттемесі сезіледі. Халықаралық деңгейде көп
көңіл бөлінуін, ескерткіш күтушілерінің штаттары
көбейтілуін ескеру.
2. Қазіргі жаңа технологияларды пайдаланып, ашық
аспан астында емес, сыртынан да қоршап тұратын
үлкен мұражай ғимарат салу, әлі де 1000 жылға
сақтап қалу.
5
Мағынасы
сәйкес жауаптар
қабылданады
2
Тәрбие
әділ, инабатты, мейірімді, жан-жақты білімді,
жақсылыққа жаны құмар, батыл, жомарт жан. Жеке
адамның бақыты жалпы қоғам бақытына ұласады деп
тәрбие беру керек.
Білім
Әл-Фараби адамдардың өзі көздеген мақсатына жетуі
оның өзіне ғана байланысты екенін айтады. Адам
рухани жағынан үнемі өзін-өзі жетілдіріп отыруы
тиіс. Адам ақиқатқа, айналадағы дүниені танып-білу
арқылы ғана жетеді деп түйін жасайды.
Моральдық кодекс
Адами жол дегеніміз — адам баласына пайдасын
тигізу, жақсылық ету деп түсіну. Ол үшін адам өз
6
Басқа да дұрыс
жауаптар
қабылданады
35
бойындағы кемшіліктерден арыла білуі керек, сөйтіп
өз ар-ұжданына кір келтірмейтіндей өмір сүру керек.
Ар-ұжданның мазмұнын ынсап, әділет, мейірім
құрайды.
3
РЕАЛИЗМ- С
СЮРРЕАЛИЗМ - А
ГИПЕРРЕАЛИЗМ - В
Өзгеріс
1. Өнер техникасының өзгеруі
2. Сұлулық жиі артта қалады. Сұлулық орны басқа
да құндылықтарға ие: жаңалық, қарқындылық,
ерекше.
3. Бұқаралық мәдениеттің әсері
Сабақтастық
1. Өткеннің ең жоғары көркемдік жетістіктерін
сақтау.
2. Қоршаған әлемді сезіну.
3. Адамзаттың қол жеткізген жетістіктерін сақтау.
9
Мағынасы
сәйкес жауаптар
қабылданады
4
A. Бұқаралық ақпарат құралдары қоғамда білімге қол
жеткізген өзгерістерге байланысты ғана пайда болуы
мүмкін. Бұқаралық ақпарат құралдарының арқасында
бүгінгі күні біз болашаққа жоспар жасауға және
маңызды шешімдер қабылдауға мүмкіндік аламыз.
B. Бұқаралық мәдениеттің жағымсыз тұсы оның
коммерциялық бағыттылығы болып табылады. Яғни
қазіргі заманғы музыка, әдеби шығармалар,
фильмдердің көпшілігі тыңдаушыға, оқырманға
немесе көрерменге белгілі бір ойды жеткізуге емес,
пайда табу үшін арналған. Осының кесірінен
тыңдарман/оқырман/көрермен ірі корпорациялар
үшін табыс көзіне айналды.
C. Көпшілікке тәнділігі - көпшілікке тән бұқаралық
мәдениет атауына негізделген. Әдетте, XXI ғасырда
бұқаралық мәдениет орта тап пен қалалық жастар
арасында кеңінен таратылады.
D. Қарапайымдылық - бұқаралық мәдениет халықтың
барлық топтарының қабылдауына оңай болуы керек.
Суретшілер мен әртістер аудиторияға әсер ету үшін
шығармашылықтың күрделі формаларына сирек
жүгінеді.
4
Мағынасы
сәйкес жауаптар
қабылданады
5
Менің ойымша, қазіргі кезеңдегі музейлердің
дамуына, олардың ғылыми және ағартушылық
қарқынына, музейлік тәжірибедегі интерактивтік
және ақпараттық технологияларға, музей
педагогикасына, келушілермен жұмыс жүргізудің
жаңа түрлеріне байланысты өзекті мәселелер
талқыланып кешенді ғылыми әдістерді талап ететін
музейтану саласындағы міндеттер шеңберін
айқындауы керек.
Мен оны былай түсіндім, қазіргі ақпараттық
технологиялар мен техникалық ресурстарға сәйкес
келетін музейлік құндылықтарды есепке алу және
6
Мағынасы
сәйкес жауаптар
қабылданады
36
сақтаудың қазіргі заманғы нормативтік базасын құру
бойынша жұмыстарды жетілдіру;
облыстық музейлердің ғылыми-зерттеу қызметіне
нормативтерді енгізе отырып, «Қазақстан
Республикасы музейлік мекемелері туралы»,
«Қазақстан Республикасының кітапхана ісі туралы»
Заңдарды әзірлеу және бекітуге енгізу;
Мұны мына факторлармен ... дәлелдей аламын.
мәдени мұраның сақталуын және қолжетімділігін
қамтамасыз ету мазмұнды тарихи материалдарды
ғылыми айналымға енгізу мақсатында «Астана
қаласындағы Қазақстан Республикасы ұлттық
академиялық кітапханасы» негізінде бірлестірілген
цифрлық кітапханалық қордың құрылуын және
қызмет жасауын бақылау;
зағип және нашар көретін адамдарға арналған
аймақтық мамандандырылған кітапханаларды
ұйымдастыру;
ұлттық мәдени қорды толықтыру мақсатында жақын
және алыс шетелдердің мұрағаттары, кітапханалары
мен мұражайларына ғылыми экспедициялар және іс-сапар жұмыстарын жалғастыру;
Мен мынадай қорытынды шешімге келдім ...осы
ұсыныстардың жүзеге асырылуы Отандық мұражай
жұмысының теориясы мен практикасын одан әрі
дамытуға маңызды үлес қосуға жағдай жасайды деуге
болады
Барлығы 30