«Биология» 7-сынып пәнінен тоқсандық жиынтық бағалау спецификациясы
«Биология» пәнінен тоқсандық жиынтық бағалау
спецификациясы
7-сынып
Мазмұны
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты ....................................................................... 3
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар ............................. 3
3. Күтілетін нәтижелер ...................................................................................................................... 3
4. Ойлау дағдыларының деңгейі ...................................................................................................... 4
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды бөлу .. 4
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі ............................................................................................. 5
7. Модерация және балл қою ........................................................................................................... 5
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ............................. 6
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ........................... 14
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ .......................... 22
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ .......................... 29
2
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау Кіріктірілген білім беру бағдарламасына сәйкес білім
алушылардың оқу мақсаттарына жеткендігін тесеруге және тоқсан барысында меңгерген
білім, білік және дағдыларын анықтауға бағытталған.
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
Негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9 сыныптарына арналған «Биология» пәнінен
жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
3. Күтілетін нәтижелер
Білу:
- бастапқы биологиялық ұғымдарды;
- негізгі биологиялық теориялар мен заңдардың мәнін;
- тірі ағзаларға қоршаған орта факторларының әсерін;
- адам іс-әрекетінің қоршаған ортаға әсерін біледі.
Түсіну:
- өсімдік және жануарлар ағзаларының ішкі ортасы мен мүшелер
жүйесінің функцияларын;
- өсімдік пен жануарлардың негізгі топтарының жіктелу
қағидаттарын;
- жердегі биокөптүрлілікті сақтаудағы Қызыл кітаптың рөлін түсінеді.
Қолдану:
- тірі және өлі табиғаттағы объектілерді, процестер мен құбылыстарды
сипаттау үшін негізгі биологиялық ұғымдар мен терминдерді
қолданады.
Талдау:
- биологиялық процестер мен құбылыстардың заңдылықтарын;
- тірі ағзалардың мүшелер жүйесінің құрылысы мен функциясын
талдайды.
Жинақтау:
- кесте, сызбанұсқа, хабарлама, баяндама, таныстырылым түрінде көрсету үшін жинақталған
және өңделген деректерді, ақпараттарды;
- эксперимент және зерттеулер жүргізу жоспарын;
- тірі және өлі табиғатта болатын процестер туралы білімдерді жинақтайды.
Бағалау:
- жасалған эксперименттің нәтижелерін бағалайды.
3
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Сипаттама Тапсырмалар
түрлері
Білу және түсіну - тірі табиғаттың негізгі патшылықтары
ағзаларының көбеюі мен дамуы,
экожүйе, биоалуантүрлілік туралы білім
жүйесін асыру, табиғатқа
жауапкершілікпен қарауын
қалыптастыру, қоршаған ортаны қорғау
саласындағы практикалық іс-шараларға
қатысу қажет екенін, бастапқы биология
туралы түсінікті біледі;
- табиғи биологиялық құбылыстар мен
үдерістердің мәнін, адам қызметінің
өсімдіктер мен жануарлар әлеміне,
сонымен қатар адамның денсаулығына
әсерін, оқушыларға экологиялық
жағдайды бағалау және тірі әлемге
құндылық деп қарау қажеттілігін
түсінеді.
КТБ - Көп таңдауы
бар тапсырмалар
ҚЖ - Қысқа
жауапты қажет
ететін тапсырмалар
Қолдану - органикалық дүниенің көптүрлілігін, тірі
ағзалардың түрлі топтарының
ұйымдастырылу және қызмет ету
ерекшеліктерін, адамның қоршаған
ортаға және тірі дүниеге әсер ету
салдарын, оған ұқыпты қарау,
биологиялық білімдерін практикада
қолдануға, қоршаған ортаны қорғау
саласындағы практикалық іс-шараларға
қатысуға ұмтылады.
ҚЖ - Қысқа
жауапты қажет
ететін тапсырмалар
ТЖ - Толық
жауапты қажет
ететін тапсырмалар
Жоғары деңгей
дағдылары
- эксперимент жүргізу үшін зертханалық
жабдықты пайдаланады;
- табиғи биологиялық құбылыстар,
үдерістер, заңдар мен заңдылықтардың
мәнін түсіну үшін зерттеу жұмысын
жүргізеді;
- ақпараттық-коммуникативтік
технологияларды пайдаланады.
ҚЖ - Қысқа
жауапты қажет
ететін тапсырмалар
ТЖ - Толық
жауапты қажет
ететін тапсырмалар
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды
бөлу
Тоқсан Білу және түсіну Қолдану Жоғары деңгей
дағдылары
I 20% 60% 20%
II 0% 70% 30%
III 15% 75% 10%
IV 5% 75% 20%
Барлығы 10% 70% 20%
4
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға
мүмкін болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер,
плакаттар немесе карталарды) жауып қойыңыз.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған
нұсқауды оқып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім
алушыларға жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Нұсқаулықпен таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық
бағалау басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтыңыз.
Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау
барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар
(спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына
мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс уақытында бір-біріне
көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен
сызып қоюды ұсыныңыз.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім алушылар
тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға көмек
беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге
тыйым салынады.
Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі
хабарлап отырыңыз.
Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын
тоқтатып, қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын өтініңіз.
7. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация
үдерісінде бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін
балл қою кестесіне сәйкес тексеру қажет.
5
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
1-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы – 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ - Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар
сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 14 тапсырмадан тұрады: соның ішінде 3 бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар, 6 қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, 5 толық жауапты қажет ететін
тапсырмалар берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
6
1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін оқу мақсаты Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Тапсырма
саны*
Тапсыр
ма №*
Тапсыр
ма
түрі*
Орындау
уақыты,
мин*
Балл* Бөлім
бойынша
балл
саны
Экожүйелер
7.3.2.2 - экожүйеге жағымсыз әсер ететін адам
тіршілігінің салаларына мысалдар келтіру Білу және түсіну
6
1 КТБ 1 1 13
7.3.1.3 - қоректік тізбектер және қоректік
торларды құрастыру
Жоғары деңгей
дағдылары 6 ҚЖ 3 3
7.3.2.4 - жергілікті өңірдің Қазақстан
Республикасының Қызыл кітабына енгізілген
жануарлары мен өсімдіктеріне мысал келтіру
Білу және түсіну 7 ҚЖ 2 1
7.3.1.1 - жергілікті жер экожүйесі қоршаған орта
факторларының тірі ағзалардың тіршілік әрекеті
мен таралуына әсерін зерттеу
Жоғары деңгей
дағдылары 10 ТЖ 5 4
7.3.1.4 - экологиялық сукцессия үдерісін сипаттау Қолдану 13 ТЖ 2 2
7.3.2.1 - адам мен экожүйе арасындағы қарым-
қатынастарды сипаттау Қолдану 14 ҚЖ 2 2
Тірі
ағзаларды
жүйелеу
7.1.1.2 - жүйелеуде тірі ағзалардың орынын
анықтау Білу және түсіну
4
2
11
КТБ
ТЖ
13
12
6
7.1.1.3 - омыртқасыз және омыртқалы
жануарлардың құрылысының ерекшеліктерін
сипаттау
Қолдану 3 КТБ 1 1
7.1.1.4 - жекелеген ағзаларға қарапайым
дихотомиялық кілттерді қолдану
Қолдану 8 ҚЖ 4 2
Жасушалық
биология. Су
және
органикалық
заттар
7.4.1.4 - минералды тыңайтқыштардағы азот,
калий және фосфордың өсімдіктер үшін маңызын
танып білу
Қолдану
4
4 ҚЖ
ТЖ
14
12
11
7.4.2.1 - «жасуша», «ұлпа», «мүше», «мүшелер
жүйесі» туралы түсініктер Қолдану 5 ҚЖ 2 2
7.4.2.2 - өсімдіктер және жануарлар жасушаларын
ажырату
Жоғары деңгей
дағдылары 9 ҚЖ 2 2
7.4.1.1 - судың қасиеті мен тірі ағзалар үшін
маңызын сипаттау
Жоғары деңгей
дағдылары 12 ҚЖ
ТЖ
25
13
БАРЛЫҒЫ: 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
7
Сұрақтар және балл қою кестесі мысалы
«Биология» пәнінен 1-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Өзен құндызының санының күрт төмендеуіне әкелетін абиотикалық факторды
анықтаңыз.
A)Аңшылық
B) Су өсімдіктерінің көбеюі
C) Жаздағы мол жауын-шашын
D)Су қоймаларының тартылып қалуы
[1]
2. Көптеген ұлуларға тән қасиеттерді анықтаңыз.
A)Баскөкірек, құйрық
B) Кеуде, құрсақ, бақалшақ
C) Жасушалардың екі қатары
D)Бас, бақалшағы бар тұлға және аяқ
[1]
3. Төмендегі суретте екі түрлі ағза берілген.
Осы ағзалар қандай белгілері арқылы ажыратылады?
A)Омыртқаның болуы
B) Көру мүшелерінің болуы
C) Тыныс алу мүшелерінің болуы
D)Бөліп шығару мүшелерінің болуы
[1]
4. Төмендегі суретті зерделеңіз.
№ 1 № 2 № 3 № 4
(а) Өсімдікке фосфор жетіспеген кездегі көріністі көрсететін жапырақтың нөмірін
анықтаңыз.
№ __________
[1]
8
(b) Өсімдік үшін фосфордың маңызын сипаттаңыз.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
[2]
5. Төмендегі суретте ұлпа мен мүшелер жүйесі қандай сандармен белгіленгенін
анықтаңыз.
___________________________________________________________________________
[2]
6. Берілген суретте қоректік тор бейнеленген.
(а) Осы қоректік тордағы продуцентті атаңыз.
______________________________________________________________________
[1]
(b) Үш деңгейден тұратын бір қоректік тізбек құрыңыз.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
[1]
(c) Екінші реттік консументті атаңыз.
______________________________________________________________________
[1]
7. Өз өлкеңізде тіршілік ететін ҚР Қызыл кітабына енген өсімдік немесе жануарға
мысал келтіріңіз.
______________________________________________________________________
[1]
9
8. Берілген суреттерді зерделеңіз.
A B C D
E F
G H
Қарапайым дихотомиялық кілтті пайдаланып, Е әріпімен белгіленген жануарды
анықтаңыз. Жаунарды қалай анықтағаныңызды көрсететін қадамдарды қоршау арқылы
көрсетіңіз.
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
[2]
9. Суреттерді зерделеңіз.
(а) Жануар жасушасында кездеспейтін өсімдік жасушасының құрылымдарын атаңыз.
__________________________________________________________________________
[1]
10
(b) Жануар және өсімдік жасушаларына ортақ құрылымдарды атаңыз.
__________________________________________________________________________
[1]
10. Мұғалім оқушыларға мектеп ауласын зерттеуге тапсырма берді. Бір топқа мектеп
ауласының көлеңкелі жағын, екінші топқа күнгей жағын зерттеуді тапсырды.
Зерттеу нәтижесін болжаңыз.
Абиотикалық факторлар Өсімдік түрлері
Күнгей жағы
Көлеңкелі жағы
[4]
11. Ерте кезде жылан мен жауын құртты бір типке «мақұлықтарға» біріктірген.
Қазір олар неге екі түрлі типке жататынын түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ [2]
12. Төмендегі суретте көрсетілген судың қасиетін анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________
[1]
(а) Судың осы қасиетінің табиғатта тірі ағзалар үшін маңызын сипаттаңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
[3]
13. Мұхиттағы аралда жанартаудың атқылауы болып, арал лава астында қалды делік.
(а) «Сукцессия» ұғымына анықтама беріңіз.
_______________________________________________________________________________________
[1]
(b) Аралды алғаш мекендей бастайтын ағзаларды атаңыз.
_____________________________________________________________________________
[1]
11
14. Адам экожүйемен тығыз байланыста болады.
Адамның экожүйеге кері және оң әсерін анықтаңыз.
Оң әсері Кері әсері
[2]
Балл қою кестесі
№ Жауабы Балл Қосымша ақпарат
1 D 1
2 D 1
3 A 1
4 №3
Фосфордың маңызы: күрделі органикалық
заттардың құрамына кіреді (ДНҚ,РНҚ)жемістің
түзілуі, зат алмасу
1
2
5 №4 ұлпа, №6 мүшелер жүйесі 2
6 (a) шөп/жаңғақ/ағаш 1 Кез келген сйәйкес
өсімдік атауы
6 (b) шөп-бұғы-сілеусін/пума
ағаш-бұғы-сілеусін
жаңғақ-құс/шымшық-сілеусін
шөп- шегірке-құс
1 3 деңгейден тұратын
кез келген дұрыс
тізбек
6 (c) Сілеусін/құзғын/қасқыр 1 Кез келген 1
7 Өз өлкесінде мекен ететін бір өсімдік немесе
жануар
1
8
2
Барлық қадам дұрыс
болса 2 балл
9(
а)
(b)
жасуша қабығы, орталық вакуоль, пластидтер
ядро, жасуша мембранасы, цитоплазма
11
10 Абиотикалық
факторлар
Өсімдік түрлері
Күнгей
жағы
Температура
жоғары / Жарық
мол /
Ылғалдылық төмен
Жарық сүйгіш
(гелиофиттер) /
Құрғақшылыққа
төзімді
Көлеңкелі
жағы
Температура төмен /
Жарық аз /
Ылғалдылық
жоғары
Көлеңкеге төзімді
(сциогелиофиттер)/
Ылғал сүйгіш
4
Кестедегі тордың әр
қайсысына 1 балл
беріледі
12
11 Жылан - бауырымен жорғалаушы/ омыртқалы
жануар/ қабыршақты тері / мүшелер және мүшелер
жүйесі күрделі
Жауын құрты/буылтық құрт/омыртқасыз жануар /
мүшелері қарапайым
1
1
12 Судың тығыздығы
Мұздың тығыздығы/төмен/жеңіл/ судың бетінде
Суда тіршілік ететін жануарлар мен өсімдіктерді
қатып қалудан сақтау/ суықтан сақтау / мұз болып
қатып қалудан сақтау
1
1
2
13 Сукце́ ссия — бір биологиялық бірлестіктің басқа
бірлестікке алмасуы/ табиғи факторлардың
әсерінен болатын экологиялық өзгеріс
Алғашқы мекен етушілер қына/ мүк/ шөптесін
өсімдіктер
1
1
14 Оң әсері : көгалдандыру/ тазалау /суару/қопсыту
Кері әсер: ормандарды кесу/ өрт қою/
ластау/аңшылық
1
1
13
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
2-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы – 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ - Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар
сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 12 тапсырмадан тұрады: соның ішінде 2 бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар, 5 қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, 5 толық жауапты қажет ететін
тапсырмалар берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
14
2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін оқу мақсаты Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Тапсыр
ма
саны*
Тапсыр
ма №*
Тапсы
рма
түрі*
Орындау
уақыты,
мин*
Балл* Бөлім
бойын
ша
балл
саны
Заттардың
тасымалдануы
7.1.3.2 – өсімдіктерде заттардың тасымалын
қамтамасыз ететін мүшелерді танып білу Білу және түсіну
6
1 КТБ 1 2 12
7.1.3.2 – өсімдіктерде заттардың тасымалын
қамтамасыз ететін мүшелерді танып білу Қолдану 2 КТБ 1 1
7.1.3.5 - флоэма мен ксилеманың элементтерін
құрылысын салыстыру Қолдану 4 ҚЖ 3 1
7.1.3.2 – өсімдіктерде заттардың тасымалын
қамтамасыз ететін мүшелерді танып білу Қолдану 6 ТЖ 3 2
7.1.3.4 - тамыр және сабақтың құрылысы мен
қызметі арасындағы байланысты сипаттау
Жоғары деңгей
дағдылары
7 ҚЖ 3 3
7.1.3.2 – өсімдіктерде заттардың тасымалын
қамтамасыз ететін мүшелерді танып білу
Жоғары деңгей
дағдылары
12 ТЖ 3 3
Тірі
ағзалардың
қоректенуі
7.1.2.1 - жапырақтың ішкі құрылысын сипаттау,
құрылысы мен қызметі арасындағы өзара
байланысты түсіндіру
Қолдану
2
3 ҚЖ 1 2
5
7.1.2.2 - фотосинтезге қажетті жағдайларды
зерттеу
Жоғары деңгей
дағдылары
10 ТЖ 5 3
Тыныс алу
7.1.4.4 - омыртқасыз және омыртқалы
жануарлардың тыныс алу мүшелерін салыстыру Қолдану
4
5 ҚЖ 3 3 13
7.1.4.4 - омыртқасыз және омыртқалы
жануарлардың тыныс алу мүшелерін салыстыру Қолдану 8 ҚЖ 3 3
7.1.4.5 - адамның тыныс алу мүшелерінің
құрылыс ерекшеліктерін танып білу
Жоғары деңгей
дағдылары 9 ТЖ 3 2
7.1.4.3 - өсімдіктердегі тыныс алуды зерттеу Жоғары деңгей
дағдылары
11 ТЖ 5 5
БАРЛЫҒЫ: 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
15
Сұрақтар және балл қою кестесі мысалы
«Биология» пәнінен 2-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Өсімдік тасымалдау жүйесінің сызбасы берілген.
Жапырақ
Тамыр
1 және 2 өткізгіш ұлпалар арқылы қандай заттар тасымалданады.
1 2
А) Тек су Органикалық заттар
В) Органикалық заттар Тек су
С) Су мен минералды тұздар Қанттар
D) Қанттар Су мен минералды тұздар
[2]
2. Тұйық қанайналым тән ағзаларды анықтаңыз.
А) жүзім ұлуы жауын құрты шегіртке өрмекші
В) жауын құрты алабұға бақа тасбақа
С) қолтырауын шортан шаян сарышаян
D) өрмекші үйрек көгершін кесіртке
[1]
3. Төмендегі суретте жапырақтың ішкі құрылысы берілген.
Жапырақтың В және Е құрылымдары фотосинтездің жүруіне ықпалын түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ [2]
1 2
16
4. Берілген суретте өсімдік тасымалдау жүйесінің құрылымдары бейнеленген.
Флоэманы анықтаңыз.
___________________________________________________________________________
[1]
5. (а) Суретте берілген ағзалардың тыныс салу мүшелерін атаңыз.
А____________________________________ В____________________________________
[2]
(b) Көлбақа дернәсілінің тыныс салу мүшесін анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________ [1]
6. Жануарларда заттарды тасымалдауға қатысатын мүшелерді атаңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
[2]
17
7. Өсімдіктің жер асты мүшесінің суретін зерделеңіз.
(a) А әріпімен таңбаланған құрылымды анықтаңыз.
______________________________________________________________________
[1]
(b) Осы құрылымның құрылысы мен оның атқаратын қызметімен қалай байланысты екенін
түсіндіріңіз.
______________________________________________________________________
[2]
8. Балық және шаян суда мекендейді.
Осы ағзалардың тыныс алу мүшелерінің ұқсастығы мен айырмашылығын сипаттаңыз.
Ұқсастығы______________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
[1]
Айырмашылығы_________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
[2]
9. Адамның өкпесінің құрылыс ерекшелігі атқаратын қызметімен қалай байланысты
екенін түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ [2]
А
18
10. Берілген суретте фотосинтез үдерісін зерттеу тәжірибесі бейнеленген.
(а) Фотосинтезге әсер ететін факторларды анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________
[1]
(b) Тәжірибені қысқаша сипаттаңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
[2]
11. Оқушылар зерттеу жүргізді.
(a) Тәжірибенің дұрыс шығуы үшін қандай көрсеткіштер бірдей болуы шарт?
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
[1]
(b) Берілген пробиркаларда қандай өзгерістер байқалатынын сипаттаңыз.
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________[2]
(c) Зерттеу үшін оқушылар не себепті 3 пробирка алғанын түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
[2]
12. Жануарларда тұйық және ашық қан айналым жүйесі болады.
(a) Суретте берілген ағзаларды қан айналу ерекшелігі бойынша топтастырыңыз.
Тұйық қанайналым:________________________________
Ашық қанайналым:________________________________
[2]
19
1 2 3 4
5 6 7 8
(b) Тұйық қанайналым жүйесінің ашық қанайналым жүйесінен артықшылықтарын
анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________
[1]
Бал қою кестесі
Тапсыр
ма №
Жауап Балл Өосымша
ақпарат
1 C 2
2 В 1
3 E-лептесік/газалмасу/СО2/о2
В- жоғарғы эпидермис /жұқа/күнді өткізеді
2
4 Флоэма №3 1
5 (а) А - өкпе
B - демтүтік
(b) Желбезек
2
1
6 Жүрек/қантамырлар 2
7 Тамыр/тамыр түкшелері
Топырақтан су сіңіру/аудан/
12
8 Балық пен шаянның тыныc алу мүшелері желбезек
Шаянның желбезегі кеудесіне
Балықта жұтқыншағының екі жағында
1
2
9 Көптеген альвеола/көпіршік/жұқа/үлкен аудан 2
10 (а) Факторлар: Температура/жарық/ СО2
концентрациясы
1
20
(b) Фотосинтез қарқындылығы/ жарықтың ара
қашықтығына/бөлінген О2/көпіршік саны
Су өсімддігі тыныс алады/фотосинтез/ бөлінген газ
О2/шырпы жанады
2
Кез келген 2
дұрыс жауап
қабылданады
11 (а) Әк суының бірдей көлемі/ жапырақтар көлемі/
бір өсімдік
1
(b) Әк суы СО2 көрсеткіші/әк суы лайланды 2 Кез келген 2
дұрыс жауап
қабылданады
(с) 3 пробирка/тыныс алу/күндіз/қараңғы
/бақыланатын
2 Кез келген 2
дұрыс жауап
қабылданады
12 (а) Тұйық қанайналым: 1,2,3,5,6
Ашық қанайналым: 4,7,8
(b) Тұйық қанайналым артықшылығы:
эволюциялық дамуы бойынша әлдеқайда ілгері/зат
алмасудың жоғары қарқындылығы/О2 қоректік
заттарды жылдам жеткізу
2
1
21
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
3-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы – 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ - Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар
сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа 14 тапсырмадан тұрады: оның 3 көп нұсқалы жауаптан таңдайтын сұрақтар, 5
қысқаша және 6 толық жауап беруді талап ететін тапсырмалар. Тапсырмаларда суреттер,
кестелер, диаграммалар, графиктер ұсынылады.
22
3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін оқу мақсаты Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Тапсырма
саны*
Тапсырма
№*
Тапсырма
түрі*
Орындау
уақыты,
мин*
Балл* Бөлім
бойынша
балл
саны
Бөліп
шығару
7.1.5.3 - омыртқасыз және омыртқалы
жануарлардың бөліп шығару жүйелерінің
құрылысын салыстыру
Қолдану 2 1 КТБ
ҚЖ
11
12
6
7.1.5.2 - өсімдіктердегі бөліп шығару
ерекшеліктерін зерттеу
Жоғары деңгей
дағдылары
2 ҚЖ
ТЖ
13
12
Қозғалыс
7.1.6.4 - омыртқасыз және омыртқалы
жануарлардың қозғалыс мүшелерін
салыстыру
Қолдану 4 3 КТБ 1 1 8
4 ҚЖ 2 1
7.1.6.2 - жарықтың өсімдіктердің дамуына
әсерін түсіндіру
Қолдану 5 ҚЖ
ТЖ
33
12
7.1.6.3 - өсімдіктердегі фотопериодизм ролін
сипаттау
Қолдану 6 ТЖ
ТЖ
23
12
Координация
және реттелу
7.1.7.3 - жүйке жасушасының
компоненттерін анықтау
Білу және
түсіну
8 7 КТБ 1 1 16
7.1.7.2 - жүйке жүйесінің қызметін және
құрылымдық компоненттерін атау
Білу және
түсіну
8 ҚЖ 1 1
7.1.7.1 - жануарлардың жүйке жүйесінің
типтерін салыстыру
Қолдану 9 ҚЖ 1 1
7.1.7.4 - орталық жүйке жүйесі бөлімдерінің
құрылысы мен қызметтерін салыстыру
Қолдану 10 ҚЖ 3 2
7.1.7.6 - мінез-құлықтың рефлекторлық
табиғатын түсіндіру
Қолдану 11 ҚЖ
ҚЖ
22
11
7.1.7.6 - мінез-құлықтың рефлекторлық
табиғатын түсіндіру
Қолдану 12 ТЖ 3 3
7.1.7.9 - жақсы психикалық денсаулықты
сақтаудың принциптерін түсіндіру
Қолдану 13 ТЖ 3 3
7.1.7.8 - ағзаның тіршілік әрекеттерінің
қалпына келуіне және тынығуына ұйқының
маңызын түсіндіру
Қолдану 14 ТЖ 3 3
БАРЛЫҒЫ: 40 минут 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
23
Мысал сұрақтар және балл қою кестесі
«Биология» пәні бойынша 3-тоқсанға арналған
жиынтық бағалау тапсырмалары
1. (а) Қоңыз бен иттің зәр шығару мүшелерін анықтаңыз.
Қоңыз Ит
A) Антенналды бүйрек Несепағар
B) Бүйрек Қуық
C) Мальпигий түтігі Бүйрек
D) Иірім каналдары Метанефридиялар
[1]
(b) Амеба мен құстың зәр шығару мүшелерін атаңыз.
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ [2]
2. Суретті қарастырыңыз.
А В
(а) Бұл тәжірибелер қандай үдерісті зерттеу үшін қойылған.
_____________________________________________________________________________
[1]
(b) Өсімдіктердің оттегі мен суды бөліп шығарудағы маңызын түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
[2]
3. Жалған аяқтармен қозғалатын жануарды атаңыз?
А) амёба
B) акула
C) мысық
D) тышқан
[1]
24
4. Суретте әртүрлі қаңқа түрлері бар жануарлар көрсетілген.
А В С
Қай жануарға сыртқы қаңқа тән екенін анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________
[1]
5. Суретте өсімдіктің жарыққа әсерін тексеру үшін жүргізілген тәжірибе көрсетілген.
Бір өсімдік – түссіз қорапшаға, екінші өсімдік – тек бір жағында түссіз көзшесі бар
қорапшаға салынған.
(а) Төмендегі суретке күтілетін зерттеу нәтижесінің сызбасын салыңыз.
А – түссіз қорапша В – түссіз көзшесі бар қорапша
[1]
(b) Түссіз көзшесі бар қорапшадағы күтілетін зерттеу нәтижесін сипаттаңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
[2]
6. Фотопериодизм ұғымына анықтама беріңіз.
(а) Фотопериодизм – бұл
___________________________________________________________________________
[1]
(b) Қысқа күндік өсімдіктерге тән ерекшеліктерді сипаттаңыз.
___________________________________________________________________________
[1]
25
7. Суретте жүйке ұлпасының құрылымдық бірлігі – нейрон бейнеленген.
Нейронның құрылысында В әрпімен көрсетілген бөлігін атаңыз.
A) дендрит
B) аксон
C) нейрон денесі
D) ядро
[1]
8. Аксон ұғымына анықтама беріңіз.
_____________________________________________________________________________
[1]
9. Суретті қарастырыңыз.
Берілген ағзанның жүйке жүйесінің типін анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________
[1]
10. Орталық жүйке жүйесінің бөлімдері мен олардың сипаттамалары арасындағы
сәйкестікті орнатыңыз.
Сипаттамалар Орталық жүйке жүйесінің бөлімдері
1. Бес бөлімнен тұрады
2. Ортасында сұйықтыққа толы өзегі болады
3. Қимыл және рефлекторлық қызмет атқарады
4. Әртүрлі сезім мүшелерінен түскен ақпараттарды
талдайды
А) Ми
B) Жұлын
Жауап:
А В
[2]
26
11. Суретте рефлекторлық доға көрсетілген.
(а) 2 санымен көрсетілген нейрон түрін атаңыз.
_____________________________________________________________________________
[1]
(b) Аталған нейрон қандай қызмет атқаратынын жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
[1]
12. Аспазшы ас үйде кешкі ас дайындау кезінде дәмдеуішті шашып алды. Неліктен
оның бірнеше секундтан соң түшкіре бастағанын түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
[3]
13. Оқушыда мына белгілер байқалды: үнемі ашуланшақтық, нашар ұйқы, шаршау,
бірдеңе істеуге ниетінің болмауы. Психикалық денсаулықты дұрыс сақтауға арналған
қағидаларды ұсыныңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________
[4]
14. Тіршілік әрекетін және ағзаның тынығуын қалпына келтіру үшін ұйқының
маңызын түсіндіріңіз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
[3]
27
Балл қою кестесі
Сұрақ Жауап Балл Қосымша
ақпарат
1(a) C 1
1(b) Амеба – жиырылғыш вакуоль
Құс – бүйрек
11
2 (a) өсімдіктердің зәр шығару/ бөліп шығару 1
2 (b) Оттегі: Тыныс / тірі ағзалар үшін
Су: артық су бөлу / балансы / салқындату реттеу
2
3 A 1
4 өзен шаяны / шаян / В 1
5(a) түссіз қорапшада өсімдік жоғары қарай өседі/
өсімдік бір бағыттан түскен жарыққа қарай бұрылады
1
5 (b) жарыққа бағытталып өсімдік мүшелерінің бір бағыттан
түскен жарыққа қарай бұрыла өсуі
2
6 (a) Жарықкезеңдік (фотопериодизм). Ағзалардың
көпшілігіне жарықтың тәуліктік ырғағы, яғни жарық (күн
ұзақтығы ) мен қараңғы (түннің ұзақтығы )
арақатынасындағы тәулік кезеңдері тән қасиет./ Өсу
және даму үдерістерінен керінетін ағза жауабы
жарықкезеңдік деп аталады.
1
6 (b) қысқа күндік өсімдіктер: оңтүстік ендік / олардың
гүлдену, жемісін беру үшін түнгі уақытының ұзақтығы
үшін аса маңызды астам 12 сағат / қызанақ, қияр, қауын,
жүгері.
1
7 C 1
8 жіп тәрізді ұзын өсіндісі/ жүйке импульстарын бір
жасушаның денесінен және дендриттерден келесі нейрон
мен ағзаларға өткізетін нейронның ұзарған(1 м дейін)
цитоплазмалық өсіндісі.
1
9 диффузді 1
10 1-А; 2- В; 3- В; 4- А. 2
11 (а) қимылдатқыш нейрон 1
11 (b) реакция тудырайды/ жүйке жасушасының/орталық жүйке
жүйесінің (ОЖЖ)/
импульсті тасымалдайды
1
12 Түшкіру қорғаныш рефлекс/ 3
13 Өзіңіздің психикалық денсаулығыңызды сақтаңыз /
Психикалық денсаулық – тек өмірдегі оқиғаларға ғана
байланысты емес, одан бөлек біздің оларға көрсететін
реакциямызға тәуелді.
4 Басқа дұрыс
жауаптар
қабылданады
14 толық демалу қажет / демалудың негізгі түрлерінің бірі
ұйқы болып табылады / жүйке жүйесі мен энергетикалық
қорларын қалпына келтіреді/ физиологиялық,
биохимиялық және метаболикалық процестер қалпына
келеді
3 Басқа дұрыс
жауаптар
қабылданады
28
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
4 -тоқсан бойынша жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы – 40 минут
Балл саны – 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ - Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар
сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа 15 тапсырмадан тұрады: оның 3 көп нұсқалы жауаптан таңдайтын сұрақтар, 8
қысқаша және 4 толық жауап беруді талап ететін тапсырмалар. Тапсырмаларда суреттер,
кестелер, диаграммалар, графиктер ұсынылады.
29
4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін оқу мақсаты Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Тапсырма
саны*
Тапсырма
№*
Тапсырма
түрі*
Орындау
уақыты,
мин*
Балл* Бөлім
бойынша
балл саны
Тұқымқуалау
мен өзгергіштік
7.2.4.1 - адам ағзасындағы тұқымқуалайтын және
тұқым қуаламайтын белгілерді зерттеу
Жоғары
деңгей
дағдылары
4 1 КО 2 2 9
7.2.4.2 үздік және үздіксіз өзгергіштікті атау Білу және
түсіну
2 КО
КО
12
12
7.2.4.3 - белгілерді анықтаудығы гендердің рөлін
түсіндіру
Қолдану 3 КО 2 2
7.2.2.1 - әртүрлі ағзалардағы хромосомалардың
санын салыстыру
Қолдану 4 КО 2 2
Көбею. Өсу
және даму
7.2.1.2 - өсімдіктердің өсімді көбею тәсілдерін
салыстыру
Қолдану 8 5 КТБ 1 1 14
7.2.1.3 - өздігінен және айқас тозаңданудың шамалы
артықшылықтарын сипаттау
Қолдану 6 КО 1 1
7.2.1.2 - өсімдіктердің өсімді көбею тәсілдерін
салыстыру
Қолдану 7 КО 2 2
7.2.1.3 - өздігінен және айқас тозаңданудың шамалы
артықшылықтарын сипаттау
Қолдану 8 РО 5 3
7.2.3.4 - жануарлардағы тура және тура емес
онтогенез типтерін салыстыру
Қолдану 9 КТБ 1 1
7.2.3.1 - ағзалардың өсу және даму үдерістерін
сипаттау
Қолдану 10 КО 1 1
7.2.3.4 - жануарлардағы тура және тура емес
онтогенез типтерін салыстыру
Қолдану 11 КО 1 1
7.2.3.4 - жануарлардағы тура және тура емес
онтогенез типтерін салыстыру
Қолдану 12 РО 5 4
Микробиология
және
биотехнология
7.4.3.1 - бактериялар формаларының әртүрлілігін
сипаттау
Қолдану 3 13 КТБ 1 1 7
7.4.3.4 - вирустардың тіршіліктің жасушасыз
формасы екендігін түсіндіру
Қолдану 14 РО 4 2
7.4.3.3 - антибиотиктер, антисептиктер және
залалсыздандыру өнімдерінің қолданылуын сипаттау
Қолдану 15 РО
КО
41
31
БАРЛЫҒЫ: 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
30
Мысал сұрақтар және балл қою кестесі
«Биология» пәні бойынша 4-тоқсанға арналған
жиынтық бағалау тапсырмалары
1. Cуретті қарастырыңыз.
Берілген суреттегі адамдардың тұқымқуалайтын және тұқымқуаламайтын өзгергіштіктеріне
мысалдар келтіріңіз.
Тұқымқуалайтын өзгергіштік Тұқымқуаламайтын өзгергіштік
(i) (ii)
[2]
2. Суретте өзгергіштіктің дискретті және үздіксіз түрлерінің графигі берілген.
А В
(а) Дискретті өзгергіштік көрсетілген графикті анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________
[1]
31
(b) Өзгергіштік түрлеріне мысал келтіріңіз.
Өзгергіштік түрлері Мысалдар
Дискретті өзгергіштік
Үздіксіз өзгергіштік
[2]
3. (а) ДНҚ деген не?
_____________________________________________________________________________
[1]
(b) ДНҚ-ның рөлін сипаттаңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
[1]
4. Ағзалардың хромосома сандарын анықтаңыз.
Ағзалар Соматикалық
жасушаларындағы
хромосомалар саны
Жыныс
жасушаларындағы
хромосомалар саны
Маймыл 48
Маса 12
Балық 52
Көгершін 40
[2]
5. Өсімдіктердің вегетативті көбею үшін таралатың өркендер болып табылады:
А) мұртша
B) тамыр
C) түйнек
D) пиязшық
[1]
6. Суретте гүлді өсімдіктердің тозаңдану үдерісі көрсетілген.
Тозаңдану түрін анықтаңыз.
___________________________________________________________________________
[1]
32
7. Суретте өсімдіктердің вегетативті көбею тәсілдері көрсетілген.
Құлпынай Қызғалдақ Картоп Раушангүл
Өсімдік Вегетативті көбею тәсілдері
Құлпынай
Қызғалдақ
Картоп
Раушангүл
[2]
8. Табиғатта өсімдіктердің тозаңдануының бірнеше түрі кездеседі. Берілген тозаңдану
түрлерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін және мысалдарын жаза отырып,
кестені толтырыңыз.
Тозаңдану түрі Артықшылықтары Кемшіліктері Өсімдік мысалдары
Өздігінен
тозаңдану
Айқас тозаңдану
[3]
9. Организмнің жеке дара дамуы.
А) өсу
B) даму
C) онтогенез
D) үрдіс
[1]
10. Төменде шегіртке мен бақаның өсу және даму үдерісі бейнеленген.
А В
Даму үдерісі бейнеленген суретті анықтаңыз.
___________________________________________________________________________
33
[1]
11. Суретте омыртқасыз жануардың даму кезеңдері бейнеленген.
3 санымен көрсетілген кезеңді атаңыз.
___________________________________________________________________________
[1]
12. Онтогенез - организмнің жеке дара дамуы. Шала және толық түрленіп дамуын
салыстырыңыз.
Сұрақтар Шала дамуы Түрленіп дамуы
Айырмашылықтары
Мысалы
[4]
13. Суретте бактерияның бірнеше түрі көрсетілген.
А В С D
Коккалар қандай әріппен берілгенін анықтаңыз. _____________________________________
[1]
14. Вирустарды «өлі» ретінде қарастырады. Вирустардың тірі ағзалармен
ұқсастықтары және айырмашылықтарын сипаттаңыз.
________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________ [2]
15. (a) «Дезинфекциялау» және «стерильдеу» ұғымдарының бір-бірінен
айырмашылықтарын түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
[3]
(b) Зарарсыздандырғыш (дезинфекциялау) құралына мысал келтіріңіз.
_____________________________________________________________________________ [1]
34
Балл қою кестесі
Сұрақ Жауап Балл Қосымша
ақпарат
1 қан / шаш түсі /
көздің түсі
бұлшықет массасын
арттыру
күнге күю
2
2 (а) А 1
2 (b) Мысалы Адамда қан
топтары,
Дрозофиларда
қанаттарының
ұзындығы
салмағы немесе
ұзындығы мен
пішінін өзгерту
2
3 Дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ) -
тірі организмдердегі генетикалық ақпараттың ұрпақтан-
ұрпаққа берілуін, сақталуын, дамуы мен қызметін
қамтамасыз етуіне жауапты нуклеин қышқылының екі
түрінің бірі.
ДНҚ-ның жасушадағы басты қызметі - ұзақ мерзімге
РНҚ мен ақуызға қажетті ақпаратты сақтау.
1
1
4 Маймыл-24; маса- 6; балық- 104; көгершін-80 2 Екі дұрыс
жауапқа бір
балл
5 А 1
6 айқас тозаңдану 1
7 Құлпынай - мұрт
Tюльпан - пиязшық
Картоп - түйнек
Раушангүл- тамыр
2
8
Тозаң
дану
түрі
Артықшылықтары Кемшіліктері Өсімдік
мысалдары
Өздігі
нен
тозаң
дану
Біржылдық / популяция
тез қалпына келеді /
бейімделуі жоғары
әсері әлсіз / ұрпақ
аз мөлшерде
Бидай,
жүгері және
фиалка
Айқас
тозаң
дану
тозаңдандыру түрлі
әдістері (жел,
жануарлар, жәндіктер) /
гүлдер жарқын түсті
және хош иісі
егер
тозаңдандыратын
ағзалар жоғалып
кетсе, онда
популяция саны
күрт өзгереді /
ағзалардың бір
бірінен ұзақ
орналасуы
Сарғалдақ,
дәстүргүл,
алма
3 Әр екі дұрыс
жауап бір
балл
9 С 1
10 В/ қосмекенділердің дамуы 1
11 Қуыршақ 1
12 Айырмашылықтары:
Тікелей даму- ұрпағы ересек ағзаға ұқсайды.
Мысалы- балық, құстар, сүтқоректілер.
Түрленіп даму- Жанама ұрпағы ересек ағзаға ұқсамайды
/әр түрлі болады. Мысалы- қоныз, көбелектер.
4
13 D 1
35
14 Ұқсастықтары: генетикалық материалы бар (ДНҚ
немесе РНҚ) / көбейту мүмкіндігі болып табылады.
Айырмашылықтары: жасушасыз ағза / органеллалары
жоқ / метаболизм жоқ
2
15(а) Залалсыздандыру, дезинфекция – адам мен
жануарларда, өсімдіктерде ауру қоздыратын
микроорганизмдерді жоюға бағытталған шаралар
жүйесі. Залалсыздандыру – жұқпалы аурулардың кең
таралып кетуін болдырмау шараларының бірі.
3
15 (b) Химиялық залалсыздандыруда қышқылдар мен сілтілер,
формалин, хлор, хлорлы әк, натрий хлориді, хлорамин,
фенол препараттары
1
36